Schulz' binnenwereld: Kafkaesk voer voor Van Goghliefhebbers
Verhalen van Bruno Schulz tarten alle regels. Ze kennen geen plot, opbouw of eenheid in perspectief. Gewone gebeurtenissen worden bij deze Poolse Kafka vervormd en gemythologiseerd. Mooi? Er zijn mensen die Vincent van Gogh práchtig vinden. Voor hen is dit boek een aanrader. Wie het werk van Nederlands bekendste impressionist niet kan waarderen (‘verfverspilling’): niet kopen.
Stel je Van Goghs Korenveld met kraaien voor. Schreeuwend geel. Onheilspellend blauw. Een zwerm vogels die je dreigt te verslinden. Binnenwereld en buitenwereld tegelijk - realistischer dan de werkelijkheid. De ziel van de kunstenaar lijkt direct met die van jou in contact te staan. Je wordt meegesleept, het universum van de schilder in. Schulz bezorgt je die ervaring met woorden: “Uit de leegte van het gele plein rezen doornige acacia’s op, kokend met hun heldere gebladerte, boeketten van fijn geleed groen filigrein, als bomen op oude gobelins” “Verblind door de schittering van het lege plein sliepen de huizen nu; de balkons bekenden de hemel hun leegheid; de open voorhuizen roken naar koelte en wijn.” (Augustus.) Wát een opmerkingsgave, wát een vindingrijkheid. Er is nog zo’n verhaal: 'Julinacht'. Over een stationswachtkamer nota bene.
De novelle 'Lente' is een masochistisch angstvisioen: "Hebt u enige tijd geleden de standaarddroom uit de bijbel over Jozef gedroomd?" [] "Ik ben niet verantwoordelijk voor mijn dromen." "Dat bent u wel degelijk. [] U staat onder arrest!" Je hóórt tijdgenoot Kafka na-echoën in de overgevoelige geest van de auteur. Venus in bont (Von Sacher-Masoch) lees je terug in de vernederingen van de hoofdpersoon door de aanbeden Bianca: "Je bent belachelijk met al je onwankelbare trouw en die hele missie van je." De ik-figuur vereenzelvigt zich met een tot halfgod uitvergrote Oostenrijkse keizer Frans Josef (u weet wel, die de geschiedenis inging als de man die de Eerste Wereldoorlog uitlokte) die zit hem op de hielen met de realiteiten die hij schept. “Alle loyale en vooruitziende familievaders [] waren opgelucht toen deze demon zijn gewicht op de dingen deed rusten en de wereld verhinderde op te vliegen.”
De vaderfiguur komt vaak terug in Schulz’ verhalen. Als persoon, maar ook als een vertrekpunt voor fantasieën. In 'Het traktaat over de mannequins' hangt pa bij de naaisters in de winkel hele verhalen op over de wisselwerking tussen de levende mensen en beelden die worden verpersoonlijkt door modepoppen. Wat dan weer tot allerlei ontremmingen leidt. Uiteindelijk ligt de oude Schulz in het laatste verhaal mompelend en dierlijk als een Poolse Gregor Samsa in een hoek, terwijl de zaak naar de verdommenis gaat ('Vaders laatste vlucht'). Dienstmeid Adela, de enige die nog bij zinnen leek in dit gestoorde huishouden, is er dan al lang vandoor.
Bruno Schulz woonde in de provinciestad Drohobycz en werd in 1942 bij een vergeldingsactie door een nazi doodgeschoten. Hij was toen nog geen 40 jaar. In zijn nawoord smeekt Arjan Peeters bijna of we de schrijver vooral als lid van het uitverkoren volk willen duiden. Als je Schulz leest, krijg je meer de indruk dat hij vooral met de gekte van zijn vader en zijn eigen gevoel van beklemming bezig was. Om die levensangst te ervaren krijg je overigens hulp van de originele claustrofobische illustraties van Schulz zelf. Tekenen kon hij als de beste - hij werkte zelfs een tijdje als tekenleraar.
We mogen blij zijn dat zo’n woordkunstenaar ons taalgebiedje heeft bereikt. Wijlen Gerard Rasch, kenner van de Poolse literatuur, klinkt geïnspireerd in de bekroonde (Martinus Nijhoffprijs) vertaling uit 1995. Deze nieuwe editie hebben we te danken aan Volkskrantredacteur Arjan Peeters, die dit ‘proza waarin (zou hij ‘waartegen’ bedoelen?) de werkelijkheid schamel afsteekt’ uitkoos voor heruitgave. Om Rasch te parafraseren: iemand die iets schept met taal dat meteen je gevoel aanspreekt, dat moet je koesteren. En van tijd tot tijd herlezen, zoals Arjan Peeters doet.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van VictorDLV
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
