Heerlijke Hartiaanse verhalen

"Soms heb je het noodlot over de vloer in de vorm van een beeldbuisploeg." Deze openingszin zegt álles over Maarten ’t Hart. Zijn somberheid zit erin en zijn hang naar aandacht, maar ook zijn vakmanschap. De cameraploeg leidt tot een ontmoeting, de ontmoeting tot een bekentenis over fetisjisme, het fetisjisme tot wéér een – voor Maarten ongunstige – wending, enzovoort.

Meer dan 30 romans publiceerde deze oudste zoon van een gereformeerde Maassluise grafdelver al. In de jaren '80 en '90 was hij zelfs een rage. Alles wat hij deed was nieuws: zijn kritiek op de kerk, zijn eigenaardige opvattingen over vrouwen, zijn drang om als travestiet de straat op te gaan. En hij telt nog steeds mee: Magdalena (2015) over zijn wereldvreemde, gelovige moeder, werd goed ontvangen.

Maarten 't Hart werd al jong aangetrokken door alles wat met de natuur te maken heeft en studeerde biologie. De manier waarop we daarmee omgaan drukt zwaar op zijn geweten. 'Als je ziet wat je vroeger in de sloten zag: waterwassers, waterpissenbedden, schorpioenen, bloedzuigers, longslakken. Allemaal weg', zei hij in een interview. Maar de mens – en dan vooral het vrouwelijke mens - lijkt ’t Hart nog meer te fascineren dan plant en dier. In De moeder van Ikabod & andere verhalen laat hij nog ’s zien wat hij kan op het romantisch-tragische vlak.

In het titelverhaal ontspoort een kerkdienst terwijl Maarten steeds meer onder de indruk raakt van voorgangster Ilonka. Zij predikt erop los voor een lege kerk over de oudtestamentische Stefanus, naar wie ook niemand luisterde. Als ze haar toga uittrekt en zich in een kokerrokje en een topje aan Maarten openbaart staat hij in vuur en vlam. Ilonka heeft echter nog een appel met Maarten te schillen: zij confronteert hem met zijn dubbelheid. Schelden op het geloof in boeken en ondertussen orgel spelen in de kerk. “Dat zie ik als huichelarij.”  Hoe hij zich in allerlei bochten wringt om zich daar uit te kletsen en bij die Ilonka in een goed blaadje te komen… Aan de ene kant de kerkelijke moraal en aan de andere de vleselijke driften - een heerlijk Hartiaans thema weergaloos uitgewerkt.

De weegstoel, een wat langer verhaal, speelt zich af in Zweden. Weer werkt Maarten zich in de nesten, weer wordt het niets met de liefde. Voor een boekpromotietour is hij in Zweden. Zijn vertaalster neemt hem op sleeptouw. Zoals in het boek van Söderberg dat hij in zijn lezing wil betrekken de jonge, eenzame arts Tyko Glas zich aangetrokken voelt tot zijn getrouwde patiënte Helga, zo ontstaat er iets tussen hem en deze Stella. “We liepen samen door dat smalle gangetje en het was onvermijdelijk dat we tegen elkaar botsten. En toen dat gebeurde was er [] geen houden meer aan.” Eén omhelzing - en daarna gaat er natuurlijk weer van alles mis.

Aan de mode van het Zeer Korte Verhaal doet ’t Hart niet mee, maar in een verhaal naar aanleiding van een geweigerd verzoek neemt hij ons in 'Een ZKV over muziek' in maar drie pagina’s mee langs de levens van een schrijfster en een cellist die elkaar na wilde nachten en mislukte huwelijken vonden, laat hij zien wat vriendschap is, leert hij ons wat over componisten van klassieke muziek die ertoe doen en sluit hij af met een prachtige pointe. Zó moet het, zou je bijna zeggen. Stof voor schrijfcursussen.

’t Hart is de meester van het tragikomische verhaal, ook op de kortebaan. Hij schrijft sprankelend en energiek als een jonge vent. Om glimlachend van te genieten bij een goed glas wijn. Van biologisch geteelde druiven, dat wel. Anders zadelen we Maarten op met wéér een dilemma.