Leesbaar literatuurhandboek vol verrassingen
"Ik wil zijn waar het licht niet aan plakken wordt gesneden." Deze dichtregel ontstond in een workshop poëzie met bewoners van een psychiatrische inrichting onder leiding van Willem Wilmink (1936-2003). Wilmink zag overal mooie taal. In zijn Handig literatuurboek voor mensen met meer verstand dan opleiding vind je dan ook de ene na de andere verrassing. Alles over de zingende zwerver Frans van Schaik bijvoorbeeld, geestelijk vader van de smartlap Ketelbinkie (‘toen wij van Rotterdam vertrokken’). Maar ook een stuk over Jan Campert, vader van schrijver Remco, vermoord door de Nazi’s en bekend door zijn Lied van de achttien dooden (‘Wij waren achttien in getal, Geen zal de avond zien.’). En een monografie over Simon Carmiggelt.
De voorkeuren van Wilmink zijn puur persoonlijk. Waar anders lees je over de lang vergeten Hendrik de Vries (1896-1989). Een gedichtje van hem in de stijl van een Spaans volkswijsje (‘copla’) in een schoolboek trok de aandacht van de jonge Wilmink. De liefde voor zijn poëzie was geboren:
‘Mijn kind, je ziet bleek als was
Wit als een muur
Wat heb je gegeten?' – ‘As
Van liefdevuur.’
De wortels van onze taal en literatuur hadden de speciale belangstelling van Wilmink. Zoals het handschrift van de Beatrijs uit 1374. Van dit geschrift door een anoniem gebleven monnik is maar één exemplaar bekend. Het is eigenlijk bij toeval, in de marge van het meer serieuze werk, ontstaan. Wilmink kan daar prachtig over vertellen. Zijn bewerking, waarvan een stukje is opgenomen in het hoofdstuk hierover, opent met het onvergetelijke:
‘Het dichten brengt me weinig voordeel
De meeste mensen zijn van oordeel
Dat ik een ander vak moet leren.’
Wilmink duikelt ene Christine de Pisan (1364-1430) op, een vrouw die in dezelfde periode leuke dingen blijkt te hebben geschreven. We leren dat zij een vroege feministe was, die als weduwe in haar bestaan voorzag door te schrijven. Haar Guigemar, en epos over de lotgevallen van een jonkvrouw, vertaalt Wilmink schijnbaar moeiteloos uit Frans:
Maar nu vertel ik u wat meer
van wie Guigemar verkoos als heer
Hoe haar bejaarde echtgenoot
Haar in een marmeren toren sloot
Waar ze zich te verbijten lag
Bij nacht nog erger dan bij dag.
Dat Wilmink weinig ophad met de officiële literaire canon merk je aan zijn keuzes. J.A. dèr Mouw naast Annie M.G. Schmidt. Hieronymus van Alphen naast Koos Speenhoff. Louis Davids naast Hans Christian Andersen. Percy Shelley naast Jean-Pierre Rawie. Eén lang en heerlijk leesbaar commentaar op de gangbare literatuurwetenschap die volgens Wilmink het contact met de straat kwijt was. 'Moeilijke gedichten maak je door de lezer informatie te onthouden.' Hij had liever liever kinderen als publiek dan universitaire types. ‘Kindertaal en dichtertaal zijn verwant’.
Een auteur van didactische literatuur wilde Wilmink zijn, een genre dat in zijn geliefde middeleeuwen ook al graag werd beoefend. Zijn wens was ooit een leerboek samen te stellen dat zo inspirerend was dat scholieren als vanzelf van taal gingen houden en er geen examen meer in hoefden te doen. Het handig literatuurboek voor mensen met meer verstand dan opleiding komt dicht in de buurt van Wilminks gedroomde vademecum. Guus Middag legde honderden publicaties op chronologische volgorde en maakte er met Wobke Wilmink-Klein en Vic van de Reijt een keuze uit, door Nijgh en Van Ditmar liefdevol vormgegeven. Een verdomd mooi boek met verdomd mooie teksten.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van VictorDLV
Gesponsord
Als Jolenes helikopter crasht in Irak, moet ze terugkeren naar het huwelijk en gezin dat ze onder hoogspanning achterliet. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
Beth leidt een gelukkig leven met haar man Frank op hun schapenboerderij, maar dan komt haar jeugdliefde Gabriel terug, met wie ze als zeventienjarige een intense zomer beleefde. Bekijk alle Boekenweektips.
Fayes vader bedreigt niet alleen haar, maar ook haar dierbaren en levenswerk, het bedrijf Revenge. Ze roept haar vriendinnen om zich heen om de ultieme wraak te plannen. Bekijk alle Boekenweektips.
In concentratiekamp Westerbork doet jonge moeder Catharina alles wat nodig is om haarzelf en haar zoon te laten overleven. Ze gaat als showgirl dansen in het beroemde kampcabaret. Bekijk alle Boekenweektips.
Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Bekijk alle Boekenweektips.
Een onweerstaanbare schelmenroman over Algot Olsson en een bonte verzameling mensen. Algot stort zich op de mooie en hopelijk lucratieve kunst van het distilleren van brandewijn. Bekijk alle Boekenweektips
Een jonge cartograaf vertrekt naar Amsterdam en tekent voor zijn grote liefde in zijn wereldkaart, vlak naast de evenaar, een 'nog onontdekt' eiland dat haar naam draagt. Bekijk alle Boekenweektips.
Op een koude winteravond belandt de zeventigjarige Leah met haar auto in het water. Hoewel de kade al snel vol mensen staat, doet niemand iets. Tot grote frustratie van studente Mirjam. Bekijk alle Boekenweektips.
De meningsverschillen over hoe het tuincomplex bestuurd moet worden, kunnen elk moment weer oplaaien, maar de grootste dreiging komt van de kant van de gemeente. Bekijk alle Boekenweektips.
Philip Dröge duikt in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey en doet dat op de fiets. Een boek dat reisgids, geschiedenisboek en road novel ineen is. Bekijk alle Boekenweektips.
Taalwetenschapper Khalid Mourigh gaat de straat op en de scholen langs om straattaal, het gebruik van Engels en de meertaligheid van het Nederlands te onderzoeken. Bekijk alle Boekenweektips.
Aan het begin van de Eindtijd valt de vrijdenkende engel Astoreth naar de aarde. Hij raakt verzeild in apocalyptische avonturen die hem van Amsterdam naar het Zweedse platteland voeren. Bekijk alle Boekenweektips.
Een meisje en een vis denken beiden dat de ander gevangenzit en dus maken ze een wak, maar ze beseffen dat het beter is als ze blijven waar ze zijn. Bekijk alle Boekenweektips.
Terwijl de ambitieuze Pierre groeit in zijn rol op de redactie van een tijdschrift, kelderen de abonneecijfers. Hoe lang moeten tradities en gewoontes in stand worden gehouden? Bekijk alle Boekenweektips.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog raken de levens van Luna en haar vader, de Joodse Rifka, de Indiase Chandar en Thiemen met elkaar verweven op een manier die zij niet voorzien. Bekijk alle Boekenweektips.
Eliza had zes broers, maar alleen Krekel is nog over. Een bangerik, een huilebalk, een blok aan haar been, eigenlijk. Alles gaat mis, maar Eliza en Krekel blijven zoeken naar hun verdwenen broers. Bekijk alle Boekenweektips.
Als de literaire bundel van zware crimineel Derek L. op het punt staat te verschijnen, mag hij tijdens zijn weekendverlof van de gevangenis aanwezig zijn op zijn eigen boekpresentatie. Bekijk alle Boekenweektips.
In dit hartstochtelijke pamflet toont docent Karim Amghar aan hoe mbo'ers nog steeds te maken hebben met onderwaardering, terwijl ze onmisbaar zijn voor de samenleving. Bekijk alle Boekenweektips.
Wanneer Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Oostenrijk binnenvalt, moeten vijf hechte vrienden kleur bekennen. Kun je een ander ooit ten diepste kennen? Bekijk alle Boekenweektips.
Iemand breekt in bij Simon en beweert dat ze beiden vastzitten op een alternatieve belevingsvakantie. Het is het begin van een aangrijpende speurtocht. Bekijk alle Boekenweektips.
Stine Jensen verkent hoe mediastormen kunnen ontstaan en hoe je filosofie kunt inzetten om ze te duiden. Bekijk alle Boekenweektips.
Een kleurrijke groep outcasts raakt betrokken bij het mysterie van Salomé Abergel, de beroemde kunstenares die op het hoogtepunt van haar carrière plotseling verdwijnt. Bekijk alle Boekweektips.
Als Hitler aan de macht komt, vluchten Eva en Itzhak naar het conservatieve Zeeland. Daar haalt het gevaar hen in en Eva zal moeten kiezen. Bekijk alle Boekenweektips.
In de persoonlijke verhalen van Rusland-correspondent Iris de Graaf lees je hoe het is om als jonge vrouw verslag te doen vanuit Moskou, in het land van haar grootmoeder. Bekijk alle Boekenweektips.
Het is ronduit indrukwekkend wat we weten van onze moedertaal, wat we ermee kunnen, en hoe we dingen haarfijn aanvoelen. Bekijk alle Boekenweektips.
Sinds 2015 zit Astrid Holleeder ondergedoken, wat enorme impact heeft op haar leven en dat van haar familie. Ze vertelt over de dagelijkse routines, constante waakzaamheid en haar angst. Bekijk alle Boekenweektips.
