Virtuoos epos over de Groningse man op de drempel van de 21e eeuw - mijn vrouw dacht dat ik een moppenboek aan het lezen was.

Eens in de zoveel tijd verschijnt er een boek waarin de Nederlandse taal lééft. Anton Valens, kunstenaar, verpleegkundige en schrijver, heeft dat gepresteerd. Het Boek Ont is een studie van het manlijk ego in crisistijd. Karakters, gedefinieerd door hun taal, die alleen gemeen hebben dat ze hun post niet open durven te maken omdat die meestal slecht nieuws bevat. Driehonderd bladzijden doortrokken van droge humor, tenenkrullende situaties en verrassende taalvondsten. Dat Valens niet een van onze grachtengordelwoordkunstenaars, maar een door uitgeverij Augustus op de zee van manuscriptschrijvers opgepikte doodgewone sterveling is maakt het nog eens extra leuk.

Isebrand Schut is een met groetproblemen worstelende gesjeesde bioloog, balancerend op de armoedegrens. Zijn tegenpool, bemiddelde optiehandelaar Cornelis Meckering, associeert er wild op los. Aan zijn obsessie met een voorvoegsel ontleent het boek zijn titel. Daar móet wel iets gaan gebeuren - een van de redenen waardoor je het boek in één keer uit wilt lezen. Andere onvergetelijke knoeiers zijn wietteler Jean-Luc, psychiatrisch verpleger Sylvio en toiletbaas Ebel. In subplots figureren Manja, de ex-werkgever van Isebrand en Robert, de van zijn vader vervreemde zoon van Cornelis.

De openingszin, iets over de gulden en de Euro, heeft zelfs een wedstijd gewonnen voor mooie strofen in nieuwe literatuur van 2014. Wat dan denk ik meer zegt over het cultuurpessimisme van de NRC-lezer, want er staan nog veel mooiere zinnen in. Wacht dacht u van: “[Isebrand] zag zichzelf niet zozeer als een handelend persoon maar als een holle koker waar een beginnersset zintuigen in was gemonteerd.” “[Het Boek Ont] zou de taal als hoofdonderwerp hebben, de –oepwoorden en dergelijke, het zou het thema invariantie behandelen” […]

Wilt u dat ik Het Boek Ont toch in een hokje stop? Denk dan aan P.F. Thomése. U bent gewaarschuwd.