Rilkes ontroerende ‘Dinggedichte’ ongelukkig vertaald
Evergreens zijn het, ‘Der Panther’ en ‘Das Karussell’ uit de reeks zogeheten Dinggedichte, geschreven aan het begin van de 20e eeuw. In de serie Rainbow Essentials verscheen een selectie van Rilkes werk uit deze periode. Op de linkerpagina Rilke, rechts een Nederlandse versie van Peter Verstegen. Op die bewerkingen valt wel het een en ander af te dingen.
Rainer Maria Rilke (1888-1922) is bekend van de melancholische gedichten die hij op hogere leeftijd schreef. In de periode daarvoor woonde hij in Parijs en raakte hij bevriend met beeldhouwer Rodin (De denker). Deze leerde hem opnieuw kijken, aldus de overlevering. Rilke nam tijdelijk afscheid van de introspectie. Venetiaanse bruggen, alledaagse objecten, dieren, mythische personen en plattelandsscènes ving hij in bijna 400 gedichten, meer dan menig dichter in zijn hele leven produceert. Bijna 200 staan er in deze bundel.
‘De carrousel’ gaat over een draaimolen. De aandacht is op een impressionistische manier bij de beweging en de associaties die de houten dieren oproepen. Vertaler Verstegen ziet geen diepere laag in dit gedicht, hoewel vergelijkingen met de mallemolen van het leven (zoals een Nederlandse Songfestivalinzending het ooit verwoordde) voor de hand liggen. Alleen al bij deze hijgende opsomming is die metafoor bijna voelbaar:
Und das geht hin und eilt sich, das es endet
Zo gaat het steeds maar ijlings in de rondte
und kreist und dreht sich nur und hat kein Ziel.
En draait maar, wervelt, door geen doel gebonden.
Cursief de bewerking van Verstegen, waarin het drama (letterlijk zoiets als ‘tolt en draait maar rond en heeft geen doel’) wel erg ver weg is.
‘Der Panther’ zou zijn ontstaan omdat Rodin Rilke uitdaagde prozaïsche onderwerpen te kiezen zoals dieren in de dierentuin. De wanhoop van het gekooide dier spat ervan af. Je zou zó het hok openzetten...
Sein blick ist vom vorübergehen der Stabe
Zijn blik is van het langsgaan van de stangen
So Müde geworden, dass er nichts mehr hält
Zo moe geworden dat hij niets meer ziet.
Ihm ist, als ob es tausend Stäbe gäbe
Wel duizend stangen houden hem gevangen
und hinter tausend Stäbe keine Welt.
En meer dan duizend stangen is er niet.
Bij de Nederlandse bewerking valt meteen op waarom de aanpak van Verstegen tot kritiek leidde toen die destijds bij Van Oorschot verscheen. Niets is moeilijker dan gedichten vertalen, maar het overbrengen van de bedoelingen van de dichter zou toch voorop moeten staan. In het tweede deel van bovenstaande strofe verbuigt Verstegen Rilkes "het lijkt hem of er duizend stangen zijn" echter naar een regel die eindigt op 'gevangen'. Dat veroorzaakt een verwarrende interne rijm. Vervolgens wordt de wereld die de panter niet ziet door Verstegen weggemoffeld achter een vaag ‘meer’ dat weer knarst met het ‘is’ in ‘is er niet’. Rilkes intenties en ritme zomaar veranderen? Dichter en vertaler Huub Beurskens was het hier in een kritiek op Verstegens werk in De Revisor in 1979 niet mee eens: ‘hoofdzaak lijkt mij toch dat de teneur van het gedicht in het Nederlands wordt getransponeerd.’
Rilke is in staat van de meeste simpele objecten de kern in dichtvorm te beschrijven. Nog ontroerender wordt het, als hij de mens beschouwt. Daarom als toegift de beginstrofe van het wonderschone Die Irren (De geesteszieken ). Wat een inzicht, wat een compassie met de medemens. Cursief ditmaal niet de versie van Verstegen maar een vrije bewerking van de recensent. De lezer weet waarom.
Und sie Schweigen, weil die Scheidewände
En ze zwijgen, omdat de scheidingswanden
Weggenommen sind aus Ihrem Sinn
verwijderd zijn uit hun verstand.
Und die Stunden das man sie verstände,
En de tijden dat men hen begreep
heben an und gehen hin.
stijgen op en zweven weg.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van VictorDLV
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
