Rilkes ontroerende ‘Dinggedichte’ ongelukkig vertaald
Evergreens zijn het, ‘Der Panther’ en ‘Das Karussell’ uit de reeks zogeheten Dinggedichte, geschreven aan het begin van de 20e eeuw. In de serie Rainbow Essentials verscheen een selectie van Rilkes werk uit deze periode. Op de linkerpagina Rilke, rechts een Nederlandse versie van Peter Verstegen. Op die bewerkingen valt wel het een en ander af te dingen.
Rainer Maria Rilke (1888-1922) is bekend van de melancholische gedichten die hij op hogere leeftijd schreef. In de periode daarvoor woonde hij in Parijs en raakte hij bevriend met beeldhouwer Rodin (De denker). Deze leerde hem opnieuw kijken, aldus de overlevering. Rilke nam tijdelijk afscheid van de introspectie. Venetiaanse bruggen, alledaagse objecten, dieren, mythische personen en plattelandsscènes ving hij in bijna 400 gedichten, meer dan menig dichter in zijn hele leven produceert. Bijna 200 staan er in deze bundel.
‘De carrousel’ gaat over een draaimolen. De aandacht is op een impressionistische manier bij de beweging en de associaties die de houten dieren oproepen. Vertaler Verstegen ziet geen diepere laag in dit gedicht, hoewel vergelijkingen met de mallemolen van het leven (zoals een Nederlandse Songfestivalinzending het ooit verwoordde) voor de hand liggen. Alleen al bij deze hijgende opsomming is die metafoor bijna voelbaar:
Und das geht hin und eilt sich, das es endet
Zo gaat het steeds maar ijlings in de rondte
und kreist und dreht sich nur und hat kein Ziel.
En draait maar, wervelt, door geen doel gebonden.
Cursief de bewerking van Verstegen, waarin het drama (letterlijk zoiets als ‘tolt en draait maar rond en heeft geen doel’) wel erg ver weg is.
‘Der Panther’ zou zijn ontstaan omdat Rodin Rilke uitdaagde prozaïsche onderwerpen te kiezen zoals dieren in de dierentuin. De wanhoop van het gekooide dier spat ervan af. Je zou zó het hok openzetten...
Sein blick ist vom vorübergehen der Stabe
Zijn blik is van het langsgaan van de stangen
So Müde geworden, dass er nichts mehr hält
Zo moe geworden dat hij niets meer ziet.
Ihm ist, als ob es tausend Stäbe gäbe
Wel duizend stangen houden hem gevangen
und hinter tausend Stäbe keine Welt.
En meer dan duizend stangen is er niet.
Bij de Nederlandse bewerking valt meteen op waarom de aanpak van Verstegen tot kritiek leidde toen die destijds bij Van Oorschot verscheen. Niets is moeilijker dan gedichten vertalen, maar het overbrengen van de bedoelingen van de dichter zou toch voorop moeten staan. In het tweede deel van bovenstaande strofe verbuigt Verstegen Rilkes "het lijkt hem of er duizend stangen zijn" echter naar een regel die eindigt op 'gevangen'. Dat veroorzaakt een verwarrende interne rijm. Vervolgens wordt de wereld die de panter niet ziet door Verstegen weggemoffeld achter een vaag ‘meer’ dat weer knarst met het ‘is’ in ‘is er niet’. Rilkes intenties en ritme zomaar veranderen? Dichter en vertaler Huub Beurskens was het hier in een kritiek op Verstegens werk in De Revisor in 1979 niet mee eens: ‘hoofdzaak lijkt mij toch dat de teneur van het gedicht in het Nederlands wordt getransponeerd.’
Rilke is in staat van de meeste simpele objecten de kern in dichtvorm te beschrijven. Nog ontroerender wordt het, als hij de mens beschouwt. Daarom als toegift de beginstrofe van het wonderschone Die Irren (De geesteszieken ). Wat een inzicht, wat een compassie met de medemens. Cursief ditmaal niet de versie van Verstegen maar een vrije bewerking van de recensent. De lezer weet waarom.
Und sie Schweigen, weil die Scheidewände
En ze zwijgen, omdat de scheidingswanden
Weggenommen sind aus Ihrem Sinn
verwijderd zijn uit hun verstand.
Und die Stunden das man sie verstände,
En de tijden dat men hen begreep
heben an und gehen hin.
stijgen op en zweven weg.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van VictorDLV
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
