400 jaar gewetenloosheid
Mocht je illusies hebben dat Nederland vroeger ook maar een beetje moreel of ethisch ‘angehaucht’ was in den vreemde, dan ben je die op pagina 25 van de ‘compact’-editie van Roofstaat al helemaal kwijt. In China, op de Molukken, in Zuid-Amerika, waar het maar kon ging de VOC met de zegen van de regering al in de 16e eeuw beestachtig tekeer. En dan zijn er nog 215 bladzijden en vier eeuwen piraterij, grondstoffenroof en slavenhandel te gaan - waarin Nederlandse kooplieden weliswaar niet altijd de hoofdrol speelden, maar waar ze wel dik aan verdienden. Die mooie pandjes aan de Amsterdamse grachten, daar gaat veel leed achter verscholen, om het zo maar eens te zeggen.
‘Vaak wordt gezegd dat het harde en brute optreden door de Nederlanders in dienst van de VOC hoorde bij de tijdgeest, maar kritiek van de eigen bestuurders laat zien dat het brute geweld toen al weerstand opriep.’
De VOC, dat was toch ’s werelds eerste multinational, een voorbeeld van Hollandse ondernemingslust en samenwerking? Jawel, maar zoals die multinational opereerde was het meer een leger met wat kooplui dan andersom. De verhouding soldaat/koopman was 2 op 1, zo heeft Ewald Vanvugt uitgerekend. Volgende vraag: is dat ‘erg’? Voor de meeste Nederlanders uit die tijd niet. Er werd grof geld verdiend, allerlei tuig dat hier anders rottigheid zou uithalen kon ongecontroleerd losgaan in Azië. Waar Vanvugt aandacht voor vraagt zijn die ‘anderen’. Voor de winst was bij de VOC alles geoorloofd. De rechtsstaat gold voor de overwonnen volken niet. Jan Pieterszoon Coen, Johan van Oldebarneveldt en andere regeerders vonden het allemaal wel best. Er was altijd wel een dominee die kon uitleggen dat die primitieve mannen en vrouwen nu eenmaal met grof geweld geknecht moesten worden, gromt Vanvugt. Dat ging zo door tot ver in de 20e eeuw.
Is er dan niets om trots op te zijn? Sommigen wilden werkelijk die overwonnen volken ‘verheffen’. Er waren bestuurders die hun leven riskeerden met hun pogingen iets aan de rechteloosheid te doen, zoals Laurens Reëel en Sebastiaan Haarnet. Een interessant hoofdstuk gaat over Hendrik Tillema, die in de eerste helft van de 20e eeuw in Djakarta een limonadefabriekje runde en zijn ogen niet sloot voor de ellende van de Indonesische bevolking. Kapitalen gaf hij uit aan pamfletten waarin onder meer foto’s stonden van kogelronde blanke baby’s met hun baboe, naast die van doodzieke kinderen in de Kampong die elke vorm van hygiëne werd ontzegd. Geen wonder dat de haat tegen de bezetter daar - zoals door Couperus treffend beschreven - voortdurende opvlamde.
‘Weg met ons’. Is dat waar het om draait? Nee. Vanvugt is met zijn Hollandse roots weliswaar mede-erfgenaam van deze wreedheid, maar zijn strijd geldt het eenzijdige beeld van heldhaftigheid. Voor nieuwe Nederlanders walmt de weeë geur van imperialisme van veel van Nederlands rijkdom, terwijl de Balkenendes van deze wereld (‘wat we nodig hebben is meer VOC-mentaliteit’) die glashard ontkennen. Reden voor hiphoplabel Top Notch om te helpen bij de financiering van deze editie. Hun woordvoerder kijkt daarbij naar de toekomst. Deze feiten ontkennen is de geschiedenis van veel mensen die in Nederland wonen ontkennen. ‘Samenleven gaat pas echt lukken als elke Nederlander zich gerepresenteerd voelt’.
Mooi. Een brug tussen rapmuziek en alternatieve geschiedschrijving. Briljant idee dus van Playboy destijds om die eigenzinnige Ewald Vanvugt een artikel te laten schrijven over Hollands verzwegen Atlantische geschiedenis. Daaruit ontstond in 2003 het uitputtend gedocumenteerde Zwartboek van Nederland overzee waar dit boek een samenvatting van is. Voor iemand die zo bevlogen is, schrijft Vanvugt verrassend nuchter en afstandelijk. Ook deze verkorte versie verwijst voortdurend naar bronnen en cijfers. Vanvugt is meer activist dan historicus. Maar wat dondert het. Multatuli was geen volkenkundige, maar schreef wel het belangrijkste boek op dat gebied in de Nederlandse taal.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van VictorDLV
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
