Geslaagde collectie 'waarom ik'-momenten

Columns schrijven in de VPRO Gids - daar moet je op z'n minst een béétje gek voor zijn. Is Esther Gerritsen (bekend van Dorst, Roxy en Superduif) wel prettig gestoord genoeg? Zeker wel. Esther hééft die opmerkingsgave en dat gevoel van anders zijn. In de honderd korte columns die zijn gebundeld in Veilig leren lezen schrijft ze ontwapenend over haar tekortkomingen (te veel praten, doorhollen) en manies (puzzels leggen, bekken trekken, dwanggedachten) en nog vele anderen dingen die om de ene of andere reden nou eenmaal háár moeten overkomen. Anderen zouden verzuchten waarom het hén nou weer moet gebeuren, maar Esther blijft manmoedig proberen de realiteit de baas te worden - ondanks de enorme drukte in haar hoofd.  

Altijd als Esther kaas op een boterham doet moet ze aan een column denken van Sylvia Witteman waarin ze schreef dat een boterham met kaas eigenlijk geen boter nodig heeft. Bij elke buikspieroefening aan de jongen die ooit tegen haar zei dat je nooit te veel van die oefeningen kunt doen. Haar brein zit vol met deze zich herhalende nutteloze gedachten. 'Ik verander mijn gedrag niet, mar de uitspraak zal jaren, zo niet een leven lang met me meegaan.' Een grote tuin (Tuiniert) werkt haar al op de zenuwen: moet ze met grasmaaien beginnen of met uitgebloeide bloemen wegknippen? Dingen waar nooit iemand over nadenkt, die niemand opvallen. Maar nu dus wel, omdat Esther ze heeft 'ontdekt'.  

Esther is op haar best als ze haar gevechten met apparaten beschrijft. 'Pak de waterkoker en zet hem terug op het onderstel.' Lukt niet. 'Gewoon terugzetten, gewoon terugzetten.' Iedereen lukt het, maar Esther niet. De citruspers die de ene keer naar links draait en de andere keer naar rechts (Willekeur) drijft haar tot waanzin. 'De dagen dat de citruspers bijna doet wat ik wil, denk ik de logica te hebben gevonden'.' De momenten dat de citruspers haar met onvoorspelbaar gedrag uitdaagt grijpen haar enorm aan: 'Ik beschouw mezelf [dan] als een haperend, zichzelf herhalend, stompzinnig mechanisme'. De keuze tussen de prullenmand op haar desktop gewoon of veilig legen leidt tot veel getob, waarna ze erachter komt dat in 'veilig' modus nu juist wèl alles onherstelbaar is verwijderd en niet veilig opgeborgen.  

Neologismen spuiten uit Esthers pen als cola uit een omgevallen niet goed afgesloten fles. In het Gerritseneffect wordt ze niet geloofd maar heeft ze achteraf steeds gelijk. In de Emotieverlenger is zeuren een oplosbaar probleem geworden: het verstand werkt als verlenger van ongewenste emoties. Op naar de huisarts. 'Dokter, ik maak verkeerd gebruik van de rede, wilt u mij doorverwijzen naar een filosoof?' Spreekdrang treedt op als iemand een interessant verhaal vertelt: pas 's avonds realiseert Esther zich dat ze ook had kunnen vragen waaróm een man zo moet huilen bij het horen van de muziek van Hank Williams in plaats van als een bezetene af te gaan ratelen wat ze zelf allemaal van de man en zijn muziek weet.  

Onwillekeurig krijg je compassie met de brave Esther, met zoveel gevoeligheid beladen. Gelukkig heeft ze het talent er onderhoudend over te schrijven. Zo kunnen we allemaal die dingen meebeleven die zich in haar hoofd afspelen en met Esther het feest der herkenning vieren.