De politieke erfenis van Hans Van Mierlo - nog steeds superactueel

Een nieuwe partij, modern, liberaal, die onverwacht Kamerzetels haalt. ‘Volt’, denk je. Mooi niet. Het gaat hier over D66, en meer in het bijzonder voorman Hans van Mierlo. Vanaf het eerste moment dominant aanwezig. Niet alleen in de partij, maar in het hele politieke bestel. Een akkoordje met Joop Den Uyl van de toen machtige Partij van de Arbeid - waarom niet? Het eerste progressief kabinet uit de Nederlandse geschiedenis – regelen we. Als we biograaf Smeets mogen geloven, heeft Hans nog net niet eigenhandig Nederland ontzuild, maar scheelde het weinig.
En dat voor een Brabantse bankierszoon, type eeuwige student, die maar met moeite zijn draai leek te kunnen vinden. Tot hij via allerlei kruiwagens bij het Handelsblad (de Amsterdamse helft van NRC) terechtkwam. Veel deed hij daar aanvankelijk niet, tot hij zich druk begon te maken over het repressieve bewind dat per se een onwillig Amsterdam op z’n kop wilde zetten voor het huwelijk van Beatrix en Claus. In een serie polemische artikelen ontlokte hij staatkundigen en rechters stevige uitspraken.
Misschien sprong daar wel de vonk over die hem tot vernieuwer in de Nederlandse politiek van de tweede helft van de vorige eeuw zou maken. Bourgondiër uit het zuiden met dreunende stem in de door protestanten gedomineerde politiek. Hans ‘kende’ mensen, via de familie uit de financiële- en ondernemershoek, en uit wat je bijna een lotgenotengroep zou kunnen noemen: de herenclub met (toen) klinkende namen als PvdA-politicus en VARA-directeur Marcel van Dam, dichter Gerrit Komrij en Nederlandse-bankdirecteur Wim Duisenberg. Jongens die de Tweede Wereldoorlog als kind hadden meegemaakt, verenigd in een ‘dit nooit- weer’-denken.
Dossiers doorspitten, daar had Van Mierlo het niet zo op. Politieke intuïtie, debatingvaardigheden en een herkenbare stijl waren zijn forte. Met Hans kon je lachen, bij Hans kon je terecht voor nieuwe ideeën. Hans stònd voor wat hij deed. Als vanzelf werden mensen fan. Van Mierlo’s charisma moet bijna voelbaar geweest zijn. Terwijl er ook een tragische kant was. Mislukkende huwelijken. Zijn niet-beantwoorde liefde voor de fatale Gretta, later mevrouw Duisenberg. De relatie met de heerszuchtige Connie Palmen. Zijn worsteling met leverziektes, niet door de rijkelijk vloeiende drank maar door een besmette bloedtransfusie, aldus Smeets.
Er is zóveel te vertellen over deze misschien wel kleurrijkste naoorlogse politicus. Hoe hij reclameman Martin Veltman verraste door volstrekt naturel te acteren in (toen ongehoorde) persoonlijke campagnefilmpjes. Hoe hij het fenomeen schaduwkabinet in Nederland introduceerde. Hoe hij bijna een brede coalitie op links wit te smeden (de fameuze PVP). Hoe hij als Defensieminister zijn ambtenaren op sleeptouw naar een nieuwe Europese strategie. En ga zo maar door. Geen wonder dat zijn biograaf 500 bladzijden nodig heeft. Honderd mensen sprak Smeets. Hans zal een aimabel mensen geweest zijn, maar het is wel apart er niemand hem iets naars te melden heeft. Zelfs zijn vele ex-partners en sommige van zijn schromelijk verwaarloosde kinderen slaan een vergevingsgezinde toon aan.