Laatste keer Tilburg, Toyota’s, countrymuziek en bier?

'Je zou het een requiem of een afscheid kunnen noemen', aldus de auteur over dit derde en waarschijnlijk laatste deel in wat – zo hoopt hij – níet een Tilburg-trilogie wordt. Deze keer zorgt het zichzelf overschreeuwende scharminkel, met andere woorden Peerke Sonnemans, voor consternatie: hij heeft een manuscript afgeleverd onder de naam van Thomése. Hoe kan het dat de zwaar doorgeleerde uitgever Bertram (bijgenaamd ‘dr. Oetker’) überhaupt dénkt dat P.F. dit klaplopersproza heeft geschreven? "Beschouwde hij mij ook als zo’n zaadlozer met zelfbedachte relieken zoals een gietijzeren schrijfmachine?" Franske zoekt heel Tilburg af om antwoorden te vinden en eindigt op de strontpot bij Sonnemans thuis ("waarop zich een nieuwe, natuurlijke laag had gehecht met een mosachtige structuur"). Daar luistert hij een telefoonconversatie af tussen de valsschrijver en zijn verloren vriend Kessels. Verraad! Dat doet pijn.

Andermaal haalt Thomése alles wat ‘literair’ is vaardig door kots, stront of frietvet. De lezer wordt op alle verkeerde benen gezet die er in Tilburg en omstreken te vinden zijn, burgermannen als gladde Fons de kippenwipper krijgen er hard van langs, er wordt weer rondgeglibberd met overjarige seksheksen en onze onbuigzame lagelandtaal wordt als vanouds in wonderlijke bochten gewrongen.

"Helemaal overtuigd van mijn eigen overtuigdheid was ik niet." "Voor J. Kessels stond vast dat het nooit weer zou worden zoals het nooit was geweest." "Herinneringen bestaan alleen vanbinnen, vanbuiten valt er niets te zien." "Ook de paardenkop en de resterende halve man waren erbij komen staan." "Sonnemans was dubieus doende geweest."

De titel kan je als een toespeling op de ooit als baanbrekend beschouwde jongensfantasie van Jan Cremer zien, maar ook als een boodschap: J. Kessels, dat ben ìk. En daarmee zijn we aanbeland bij een kernthema van deze al drie delen durende vuilspuiterij: de Kessels waarover wij lezen is meer Thomése dan de echte. Want het schijnt dat er in het zuiden een Jos Kessels van vlees en bloed rondloopt die optreedt als journalist en columnist bij het Eindhovens Dagblad. Ooit waren deze Jos en Frans dikke vrienden, maar Jos herkent zich niet meer in de romanfiguur. De auteur zelf is er ook klaar mee: ‘de geromantiseerde beste vriend mis ik eerlijk gezegd meer dan de echte’. 

Greatest Hits. J. Kessels the novel. En nu ‘Ik’. Misschien iets minder verrassend en iets melancholischer.  Maar sla een van de drie voortbrengselen open en je weet na een paar regels: dit is een Kesselsroman. Gonzo (naar de niet-objectieve, entertainmentjournalistiek van Hunter Thompson uit de jaren zeventig) van de bovenste plank. Hoe knap is dat? Vind zelf maar ’s een genre uit. Jack Kerouac meets Charles Bukowski. Geen wonder dat Kessels in Amsterdamse grachtengordelkringen enorm resoneerde. Foute, vettige hunkeringen naar de jaren zeventig, dat was vrágen om cultheldschap. Inclusief (eenmalige) fandag (‘Bami. Bier. Boeken.’) met optredens van notoire dwarsliggers als Michiel Romeyn en Nico Dijkshoorn. Er verscheen zelfs een film.

En dan is er nog het tegelijkertijd boven- en onderculturele fenomeen Thomése zelf. Provocatie is de man niet vreemd. Lees het fijnzinnige Nergensman (essays over de koketterie van schrijvers en de hoogmoed van de boekenwereld) er maar op na. En er huist ook nog eens een serieuze romancier in hem. In De onderwaterzwemmer bijvoorbeeld verdrinkt de vader van de veertienjarige hoofdpersoon als ze tijdens de oorlog een rivier oversteken. Een mensenleven later moet Tin zélf de dood onder ogen zien. Dat is even wat anders dan kleverige kringloopbankstellen in tijdelijk permanente noodflatjes aan de Koekenbakkersstraat.

Hebbanner Michiel was verguld dat er weer een nieuw deel in de anti-literatuurreeks verschijnt. Hebbanster Alexandra daarentegen ziet er in haar onbegrijpende bescheidenheid ‘iets voor mensen die de eerdere boeken hebben gelezen’ in. Vergelijk de gebeurtenissen bij redactrice Daphne thuis: haar vriend ligt honderden bladzijden lang onder de bank van het lachen, maar zijzelf is nooit verder gekomen dan het eerste hoofdstuk van deel 1. J. Kessels - either you love ‘em or you hate ‘em.