Verander nu!

Met een gedegen opleiding als journalist en onderzoeker heeft Naomi Klein inmiddels een naam verworven als (milieu-) activist met een heldere mening en de juiste vragen om die mening van achtergrond te voorzien. Milieuactivisme alleen is echter een te beperkte benaming voor het totale beeld waarmee zij de wereld, en ons als lezers, probeert te overtuigen van de noodzaak tot verandering.

In drie losse delen krijgen we te zien op welke manier de stand van zaken van vandaag is bereikt en waar de problemen zich opstapelen.
Juist door zo helder te maken waar verschillende manieren van denken en werken met elkaar samenhangen lijkt het haast onmogelijk een oplossing voor de problemen te vinden. De verschillende manieren van redeneren, die samenhangen met de achtergrond en doelen van de verschillende groepen van mensen die je zou kunnen onderscheiden tonen aan dat links en rechts, oud en jong, arm en rijk, natuurbewust en niet natuurbewust, vóór kernenergie en tegen kernenergie en elke willekeurige indeling die je zou kunnen maken, haast per definitie moeten leiden tot een onoverbrugbare kloof. En tegelijk een niet te ontwarren knoop.

Met veel verwijzingen naar documenten en uitspraken van individuele betrokkenen wordt door Klein aangetoond dat bijvoorbeeld de milieulobby zelf directe belangen heeft in olie winning. Dat filantropen met de ene hand, reizend rond de wereld, verdienen wat ze met de andere hand ten goede laten komen aan CO2 uitstoot vermindering. De constatering dat we geen tijd meer hebben en razendsnel moeten veranderen, wordt enigszins te niet gedaan door de opsomming van bijeenkomsten, seminars en conferenties waar iedereen met zijn gelijkgestemden van gedachte kan wisselen (zonder tot actie over te gaan, of zelfs maar een idee van een actierichting aan over te houden).

Kennelijk kunnen we als mensen niet zonder een soort magisch denken: Het zal wel weer goed komen. Deze gedachtegang wordt niet alleen versterkt door het verschil in belang wat we zien tussen algemeen milieubelang en ons eigen privébelang (met andere woorden: laat anderen de crisis maar oplossen), maar ook door een verschil tussen de ‘ontwikkelde’ westerse wereld enerzijds en de ‘ontwikkelende “derde” wereld’ anderzijds. De Chinezen en Indiërs die op dit moment de welvaart die we in het westen al langer kennen, weten te bereiken zijn (logischerwijs) niet bereid een stapje terug te doen en genoegen te nemen met een tandje minder. Terwijl juist daar de grootste winsten op milieugebied te behalen zouden zijn, is de bereidheid tot doorvoeren van de noodzakelijke veranderingen het kleinst.

Het hele boek is een opsomming van herkenbare gegevens. Ondersteund met rapporten, citaten en onderzoek. Tegelijk maakt het boek duidelijk dat elke bewijsvoering alleen maar geldig is, wanneer je alle uitgangspunten onderschrijft. Helaas komen we nergens verder in de richting van een oplossing.
Sterker zelfs, de oproep om een einde te maken aan het magische denken, om daarmee de weg te vinden naar een werkelijke oplossing is tegelijk het afsluiten van de weg van de hoop. Alleen omdat we er in geloven dat het anders kan, kunnen we naar een oplossing zoeken. Wanneer we het vertrouwen in de verbetering laten varen, zal er ook niets meer gebeuren.

Onder de streep is het een zeer lezenswaardig boek, waar voor elke belangengroep een groot aantal achtergronden aangedragen wordt voor ondersteuning van het eigen standpunt.. De verbanden die gelegd worden leveren ten minste een aantal nieuwe inzichten in de problematiek. Maar ook in dit boek is de ultieme oplossing voor alle problemen niet voorhanden.