Realiteit van alledag in een pakkend verhaal
Auteur Matthias Rozemond deed al eerder onderzoek naar beroemde Hollandse meesters voor zijn romans De Duivelskunstenaar (over Jeroen Bosch) en Het spel van licht en donker (over Rembrandt). En door zijn recente romans Amalia en Hoogheid (over Amalia van Solms) was hij ook bekend met de sfeer van het zeventiende-eeuwse leven. Ingrediënten die hij goed kon gebruiken toen hij de vraag kreeg van zijn uitgever een verhaal over Johannes Vermeer te schrijven.
Echt veel is er niet bekend over het leven van Johannes Vermeer, maar wel dat het huiselijk leven bepaald niet over rozen ging. Dat Vermeer tijdelijk zijn gezin verliet om boven de herberg van zijn moeder te gaan wonen was in die tijd ongebruikelijk. Was de reden daarvoor misschien het schilderij ‘De koppelaarster’, waarop een hoertje geld ontvangt van haar klant terwijl de koppelaarster en een muzikant lachend toekijken? Vermeer-kenner Benjamin Binstock is in ieder geval van mening dat met die muzikant en het hoertje Vermeer zichzelf en zijn vrouw heeft afgebeeld. Een prachtige theorie om als uitgangspunt te dienen voor een pakkend verhaal.
Dat verhaal begint wanneer heel Delft schande spreekt over het ‘scabreuze’ schilderij dat in de herberg hangt en Tanneke met eigen ogen wil zien of het waar is wat erover gezegd wordt. Wanneer zij eindelijk voor het schilderij staat is zij met stomheid geslagen.
“Hemel, is zij wie ik denk dat ze is?”
Een sfeervolle proloog met een heuse clifhanger die meteen de toon zet voor de rest van het verhaal. Waarom zet Johannes Vermeer met dit aanstootgevende schilderij zijn toekomst (en die van zijn gezin) op het spel? Om hier achter te komen is Tanneke zelfs bereid voor Johannes te gaan poseren. Zo onstaat een mooie tweede verhaallijn waarin Johannes zijn eigen stijl kan vinden en het schilderij ‘Het melkmeisje’ langzaam vorm gaat krijgen.
De setting is klein gehouden. Veel verder dan de ouderlijke herberg Mechelen aan de ene kant van de Markt en het huis van schoonmoeder Maria Thins aan de andere kant komt het niet. Dit versterkt wel het gevoel dat de problemen waar Johannes Vermeer mee worstelt heel dicht in zijn persoonlijke omgeving liggen.
Een dergelijke opzet laat niet echt een grote inmenging van de geschiedenis toe. Toch is de auteur er heel goed ingeslaagd om op dat kleine oppervlak de tegenstellingen tussen katholieken en protestanten te verwerken. En de verwijzingen naar de ontploffing van het Delftse kruitmagazijn in 1654 waarbij Vermeers leermeester Carel Fabritius omkwam zet het verhaal in de juiste tijd, net als een bezoekje aan Rembrandt. Voor de rest wordt de geschiedenis verwerkt in sfeerbeelden door het woordgebruik.
Drie perspectieven, van Johannes Vermeer, diens vrouw Catharina Bolnes en huishoudster Tanneke geven stukje bij beetje een inkijkje in de gebeurtenissen die hebben geleid tot deze crisis. Erg benaderbaar blijken de personages daarbij niet, want hoewel de lezer in hun hoofden mag kruipen om door hun ogen te kijken, blijven de diepste gedachten achter slot en grendel. Dat voelt alsof de hoofdrolspelers wel denken, maar langs elkaar heen praten. Ook de lezer wordt daarmee op afstand gehouden, maar omdat dit door het hele verhaal consequent is doorgevoerd en uiteindelijk alle puzzelstukjes kunnen worden gelegd, levert deze benadering wel een idee op wie de persoon Johannes Vermeer geweest zou kunnen zijn.
Uit de eerdere historische romans van Matthias Rozemond weten we dat voorkennis van het onderwerp niet vereist is, dat een beeldende sfeertekening het makkelijk leesbaar maakt, en dat je ongemerkt ook nog wat geschiedenisfeitjes meekrijgt.
Dit gaat ook op voor Melkmeisje. Het is geen hooggegrepen Vermeer-studie, maar toegankelijke fictie over een jongeman die zijn verhaal aan de wereld vertelt door gebruik te maken van de social media tool die hem ter beschikking staat: het schilderij. Een pakkend verhaal over de realiteit van alledag, ook in de zeventiende eeuw. Daardoor biedt het voor de Vermeer-kenner een interessante, zij het fictieve, kijk op de schilder met de bijnaam ‘de sfinx van Delft’. Maar ook de lezer die niets met kunst heeft en graag een niet al te diepgaande roman leest zal van dit boek kunnen genieten.
Met Melkmeisje heeft Matthias Rozemond wederom een prettig leesbare en sfeervolle roman afgeleverd. Een prima aanvulling op de grote Vermeer-tentoonstelling waarmee deze Hollandse meester dit jaar in internationale belangstelling staat.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Ronny van Erp
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
