Domheid: gespeelde onwetendheid

Het grote ontregelen leek te beginnen met humor. De boel opschudden… ‘Geen Stijl’ en andere opruiing ging het internet op. Maar wat ooit vrijheid van meningsuiting was, werd in de handen van een grotendeels anonieme massa langzaam terreur.
Groepen mensen tegen elkaar uitspelen, mensen met verdachtmakingen, insinuaties en regelrechte leugens aanzetten om niet alleen tegen een algemeen belang in te stemmen, maar ook tegen hun eigen belangen. Niet voor een betere wereld, maar uit onvrede en frustratie. Zie daar het aloude populisme op de digitale marktpleinen.
Sander Schimmelpenninck schreef met dit boek een helder betoog tegen wat hij ‘domheid’ noemt. Liever had hij gesproken over ‘gespeelde onwetendheid’. De ontregelaars zijn vaak niet dom, ze spelen dom. Het voornaamste effect: de samenleving naar zijn mallemoer helpen. Of het nou gaat om religie of afkomst, huidskleur of gender, zorgen om het klimaat en zelfs de voorkeur voor havermelk, alles kan een reden zijn om iemand in een hok te plaatsen van fundamentalist tot woke.

Schimmelpennincks boek is een grote ontmaskering van het eenrichtingsverkeer van extreem rechts: ‘Wij mogen anderen beledigen, maar als anderen ons kritisch benaderen noemen we hen ‘hypocriet’ en spreken we van demoniseren’. ‘Wij worden niet gehoord’, roepen de populisten in de media - die hen graag bijna kritiekloos alle ruimte geven.
De zogenaamd linkse pers worstelt met een schuldgevoel en geeft extreem rechts (met alle drogredenen, leugens en verdachtmakingen) een grote stem. Geen hondenfluitje, zegt Schimmelpenninck, maar ‘een gastoeter’ en dat is een cynische, maar mooie metafoor. Journalisten doen alsof ze wederhoor toepassen, maar stiekem halen ze rumoer op, omdat dat beter verkoopt dan nuance.
Zou de diaree er nu uit zijn? Zou het dan een idee zijn om nu weer even de onderbuik te negeren en het gezonde verstand wat ruimte te geven?
Ook daar doet Schimmelpenninck een aantal suggesties, door nog eens even goed stil te staan bij wat ‘vrijheid van meningsuiting’ eigenlijk is. Tips voor voor politici en bestuurders, voor media en digitale platforms. En voor burgers die zich zorgen maken over de samenleving en de rechtstaat die onze voorouders zo zorgvuldig hebben opgebouwd.