Een heerlijk prikkelend boek naast de krant of het journaal…

Waarom heeft dit mooie boek nog geen lezersrecensie? Eigenlijk is het niet meer dan een losse verzameling artikelen, met één rode draad: hoe was dit vroeger? De jonge Bregman kijkt naar de actualiteit met de bril van een vergelijkend historicus: kan ik parallellen zien? En verschillen? En dat levert een heerlijk prikkelende analyse op van wat we in de krant lezen en op tv voorbij horen komen.

De jonge hond is niet bang voor grote uitspraken en dat maakt hem zo boeiend. Het is geweldig om af en toe van mening te verschillen met iemand die zo belezen is en zo in staat om de complexiteit te vangen in glasheldere taal. Waarom kwam de voorspelling van Marx niet uit? ‘Naarmate de koopkracht van de proletariër toenam bleek deze steeds minder te porren voor een wereldrevolutie. Hij had liever een kleurentelevisie en een Fiat Panda dan een klassenstrijd.’

Kronkels
Hij ontmaskert de populisten met feiten en door te wijzen op gekke kronkels in hun denken. (De scheiding tussen staat en kerk is niet bedoeld om de staat te beschermen tegen de individuele gelovige, maar de gelovige burger tegen de staat. Wat is er nog liberaal aan een liberaal die iemand het recht op een hoofddoekje wil ontzeggen?) Hij laat zien hoe we met zijn allen in de val trappen om eenvoudige oplossingen (grenzen sluiten) te zien voor complexe problemen als woningnood en onvrede in de samenleving. ‘Misschien wel het belangrijkste dogma van het populisme is dat het altijd verschrikkelijk slecht gaat met het land. Het is voortdurend vijf voor twaalf.’

Eigen belangen
Hij wijst op het vreemde fenomeen dat mensen met lage inkomens vaak enorm tegen hun eigen belangen in stemmen. Dat sommige problemen gewoon zorgvuldig werk van deskundigen vergen. Een voorbeeld: inwoners van Californië die zowel voor betere voorzieningen als voor lagere belastingen stemmen. En over de conservatieven: ‘Het nostalgisch treuren om de teloorgang van een paradijselijk verleden, dat nooit heeft bestaan, helpt geen zier.’

Zijn waarschuwing is breed gedeeld door mensen die er onderzoek naar deden: geef terroristen en populisten geen podium. Ze bieden zelden een oplossing, en het resultaat (massale onrust, angst, boosheid, geweld en onderdrukking) is vaak een groter probleem dan de zaken ‘die ze bespreekbaar maken’. Bregman laat zien hoe de gevolgen van de reactie op 9-11 vele malen groter waren dan de pakweg 3000 mensen die het leven lieten in de Twin Towers. De letterlijk honderdduizenden doden in de War on Terror, de aanpassingen van de wetgeving, de martelingen in Abu Ghraib, de internationale splijting (‘ofwel je bent voor ons of je bent voor de terroristen’), de opkomst van IS, de enorme uitgaven in de wapenindustrie, exploderende overheidsuitgaven, extreme veiligheidsmaatregelen, de stigmatisering van hele groepen mensen. Bregman, in zijn nuchtere commentaar: ‘Als je met negentien terroristen een supermacht aan de financiële afgrond kunt brengen, dat ben je de meest succesvolle terrorist uit de wereldgeschiedenis.’

Hij toont overigens met gedegen onderzoeken aan wat de samenleving wel helpt: schone straten, buurtcentra en vooral het gevoel dat je mee mag doen in de samenleving. Dat je erbij hoort. Dat is niet genoeg, zegt hij terecht. Maar zonder dat, en met alleen repressie bereik je niks. Och ja, en over de oude collega Maarten van Rossem, voor wie het geen snars uitmaakt voor wie hij spreekt, al is het voor een stel krakers in een achterafkroegje: ‘Zolang hij maar het woord heeft.’ En een pot ongezoete earl-greythee. Wat een genot om te lezen.