″Tableaux Vivants″
Een kunstenaarsroman, eigenlijk te kort, een soort gedicht in proza van Philippe Claudel (1962) als schrijver-dichter over het realistische werk van Emile Friant (1863-1932), kunstschilder en evenals Claudel geboren in Lotharingen. Weliswaar, een eeuw vóór hem…
In andere woorden : een soort ″catalogus″ van de schilderijen van Friant, maar dan dusdanig poëtisch verwoord dat het tableau tot leven komt door de bijna lyrische beschrijving van Claudel. Klanken, kleuren en geuren versmelten als in een muziekstuk ″Le peintre est devenu musicien″ (blz. 22 naar aanleiding van ″Les canotiers de la Meurthe″ uit 1888.
Claudel vindt ″Au revoir, monsieur Friant″, zijn vierde roman, een van zijn betere romans door de veelheid van openhartige autobiografische elementen die door de tijd nog steeds niet verkleurd zijn. Het realistische werk van Friant werkte als een spiegel die hem heeft aangezet tot autoreflectie over zijn prille jeugd in Dombasle-sur-Meurthe in het sluiswachtershuisje van zijn grootmoeder, haar verhalen deed herleven en hem langs alle vergeten en verdwenen plaatsen voerde van zijn geboortegrond.
Na een tiental schilderijen van een prachtig commentaar te hebben voorzien, richt Claudel zich in de laatste tien bladzijden rechtstreeks tot de schilder en praat met hem als een soort broer. Het wordt een samengaan, zelfs versmelting in gedachten van de schrijver en de kunstenaar. Ook over hun beider carrière, praat hij. Het schrijverstalent van Claudel is hier op een hoogtepunt.
Zo jammer dat er geen reproducties van Friant in deze uitgave zijn opgenomen en de lezer zich tevreden moet stellen met de ″plaatjes″ op internet. Weliswaar prijkt het zelfportret van de schilder uit 1887 op de couverture van de Franse versie ; de Nederlandse versie toont een detail van ″Les amoureux″ uit 1888, een van de besproken schilderijen…
Met ″Les amoureux″ heeft Claudel iets minder, schrijft hij. Het meisje op het schilderij evenzo. Ze kijkt al niet meer naar haar geliefde, haar ogen kijken in de verte. Claudel denkt aan de meisjes die in die tijd berustten in hun lot en met de eerste man die in hun leven kwam, trouwden, zonder ooit een tweede man te hebben gekend, al was het maar één dag. Zo ook zijn grootmoeder die op 16-jarige leeftijd Dombasle verliet en naar de stad, naar Nancy vertrok om daar dienstmeisje te worden…Drie jaar later keerde ze terug. Ze had in 1918 haar grote liefde, van beroep slotenmaker, ontmoet. Na het huwelijk vertrok hij naar de Grande Guerre (WO-1) die nog twee maanden zou duren. Maar helaas, drie dagen voor de Armistice werd hij in het hart geraakt door een granaatscherf en verloor het leven. 18 jaar oud. De vader van Claudel werd kort daarna in 1919, in grote rouw, geboren.
Grand-mère heeft haar kleinzoon leren lezen aan de hand van de namen op het Monument aux Morts. Zijn eerste gedichten waren een litanie van de namen van deze jonge mannen die voor en door Frankrijk waren gestorven, zo lezen we op blz. 34-35. Zijn grootmoeder was zijn onderwijzeres en voedde hem hoofdzakelijk op.
Inderdaad, zijn grootmoeder had in die tijd al een mannenberoep, sluiswachtster, dat zij voortreffelijk deed. Ze was helemaal thuis in die wereld van de schippers en ze was gelukkig. ″Les vrais royaumes tiennent souvent dans le creux d’une main″. En Claudel vervolgt : ″C’était une femme d’un temps où les gestes comptaient plus que les mots. Ses longs silences valent de belles phrases″ Weer zo mooi gezegd ! En een duidelijke lijn naar Friant : Woorden zijn overbodig ! Niet verwonderlijk dus, deze voorkeur van Claudel voor Friant, maar toch wel opmerkelijk te meer daar Emile Friant een eeuw eerder leefde dan Claudel. Maar op de laatste bladzijde geeft de schrijver nog een verrassende toevoeging aan zijn autobiografische herinneringen. Fictie of echt ?
Een bezoek aan Nancy en het Musée des Beaux Arts en het Musée de l’Ecole de Nancy is eigenlijk een must wanneer u in de buurt bent… Neem dit boekje mee en lees wat Claudel erover schrijft, in volgorde van beschrijving zijn dit :
• Les Buveurs – 1884
• Les Canotiers de la Meurthe – 1888
• Les amoureux – 1888
• Jeune Nancéienne dans un paysage de neige – 1887
• La Toussaint – 1888
• La Douleur – 1898
• Le Trimardeur – 1890
• L’ébauche – 1885
• Auto-portrait d’Emile Friant – 1887
Op de Franse boekomslagen van ″Meuse, l’oubli″ (De rivier van vergetelheid) en ″Quelques-uns des 100 regrets″ (Alles waar ik spijt van heb) zien we (detail)reproducties van resp. ″Le Pont de Malzéville″ – 1881 (Musée des Beaux-Arts, Nancy) en ″Souvenirs″ uit 1891, te zien in ″Le Petit Palais, Paris″.
Vier sterren.
Zeist, 25 oktober 2020
In ‘t Frans gelezen : Au revoir, Monsieur Friant – Livre de Poche – no 35301
Wil
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Wil
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
