Een trein van Bagdad naar Berlijn?

De titel staat rechtop in 3-d op de kaft tussen en onder de letters door zie je de expresstrein rijden door een landschap van palmen en oosterse huizen. Ik mis de Berlijnse muur of een ander kenmerkend gebouw uit Berlijn. Zou de spoorlijn ooit wel naar Berlijn hebben gereden? De titel wekt mijn nieuwsgierigheid en dat is de reden dat ik dit boek graag wil lezen. Een trein van Berlijn naar Bagdad lijkt mij namelijk onmogelijk. Ana van Es is journalist bij de Volkskrant. Ze werkte als correspondent van het Midden-Oosten. Voor dit boek reisde ze af naar Irak, Syrië en Turkije om onderzoek te doen. Abdelkader Benali prijst het boek aan als een spectaculaire reisgeschiedenis. Ook dat klinkt aantrekkelijk, dus kom maar op.

Het boek begint met twee kaarten waar de spoorlijn op staat aangetekend en dat maakt gelijk duidelijk dat het best een heel eind is van Berlijn naar Bagdad. In de proloog vertelt Ana:

“De spoorlijn is pas net heropend. Dit is de eerste passagierstrein die vanaf Bagdad noordwaarts rijdt sinds de val van Islamitische Staat (IS).”

Een goederentrein leverde minder risico op. Mocht er een bomaanslag gepleegd worden of de trein op een achtergebleven mijn rijden, dan komt hooguit de machinist om, maar bij een passagierstrein ligt dat anders. Dat klinkt wel logisch

Het boek vertelt vooral het verhaal van de aanleg van het spoor. Duitsers, Britten en Fransen wilden een graantje meepikken van de voordelen van de aanleg van deze spoorlijn. Ana van Es voert een aantal sleutelfiguren op zoals Max von Oppenheim, diplomaat en archeoloog en Gertrude Bel, schrijfster en reizigster, maar ook archeoloog. Aan de hand van belangrijke gebeurtenissen in de geschiedenis wordt het verhaal verteld van de spoorlijn.

Het boek zit vol met mooie zinnen zoals deze:

“De moderne geschiedenis van het Midden-Oosten zit vol scènes die niet zozeer worden verzwegen, maar die toch verstoffen in het zand, weggezakt als ze zijn in het westerse collectieve geheugen.”

Maar ook veel leuke weetjes:

“De stap naar het westen is lastig voor een Irakees, vindt hij. Vooral als je dochters hebt. Die willen daar op zichzelf gaan wonen. Wij kunnen dat niet accepteren.”

Ik heb met verbazing gelezen over de machtsstrijd over het toenmalige Perzië. Al die prachtige schatten die verstopt lagen in de bodem werden geroofd en meegenomen naar de Europese landen. Ze vonden dat ze daar recht op hadden. Zo wordt verteld over de Ishtarpoort uit het oude Babylon die nadat die was opgegraven door de Duitsers mocht deze Irak niet verlaten vanwege een wet die ooit was ingevoerd door de Britten toen zij aan de macht waren. Toch staat deze poort inmiddels in Berlijn in het Pergamonmuseum. De brokstukken zijn aangevuld met nieuw gebakken stenen. Ongelooflijk.
Wat je ook merkt is dat de spoorlijn nooit echt iets is geweest dat leeft in Irak, het was een westers project, een project van de bezetter. Dat blijkt ook uit de voorrangsregels die in het boek beschreven worden. De trein had geen enkele status. Een hogesnelheidstrein, zoals ze hadden bedacht, is het nooit geweest daarom.

Ondanks dat ik genoten heb van de weetjes en ik regelmatig aan mijn man stukjes voorlas vond ik het toch behoorlijk fragmentarisch en het is mij nooit helemaal duidelijk of de trein echt heeft gereden van Berlijn naar Bagdad en/of andersom. Dat vind ik jammer. Bij een reisgeschiedenis verwacht ik meer dat Ana met haar tolk op reis gaat en probeert in Berlijn te komen met de trein. Aan de hand van die route zou dan ook de geschiedenis worden verteld. Die rode draad in het verhaal heb ik helaas niet kunnen ontdekken. Daarom geef ik het boek 3 sterren.