Kutscher concurrent van Kerr ?

De Duitse auteur Volker Kutscher (1962) heeft na de onvertaalde titels Bullenmord (1996) en Der Schwarze Jakobiner (2001) nu zijn schrijfstijl ontdekt. Hij werkte als redacteur bij een krant, maar is nu full-time schrijver. Na het grote succes van dit deel bij onze oosterburen, komt rond maart 2009 met dezelfde hoofdpersoon deel 2 uit (der stumme Tod), waarin het jaar 1930 behandeld wordt, met als één van de thema’s de filmindustrie. De auteur is intussen al met deel drie – het jaar 1931 – begonnen.
Schaduw over Berlijn (der nasse Fisch) is de eersteling van een nieuwe serie. De hoofdpersoon is een rechercheur, die gedwongen van Keulen naar Berlijn wordt overgeplaatst. Dankzij relaties van zijn vader, die iets hoogs is bij de Keulse politie, grijpt hij de kans om in de hoofdstad van de Weimarer Republiek een nieuwe start te maken. In deze thriller worden de gebeurtenissen uit zowel het beroeps- als het privéleven van Gereon Rath in de periode van 28 april tot 21 juni van het jaar 1929 minutieus beschreven. Onze antiheld wordt voorlopig bij de zedenpolitie geplaatst, en daardoor krijgen we meteen al een vermakelijke en originele indruk van enkele facetten van de porno-industrie in die dagen. Het duurt echter niet lang, of Rath komt bij toeval in aanraking met zijn eerste Berlijnse moordzaak.
Het boek begint met een aangrijpende beschrijving van de laatste minuten van een gemartelde Rus. De kern van de verwikkelingen is een illegale zending goud uit de USSR, die door allerlei groeperingen geclaimd wordt: de Berlijnse onderwereld, Russische emigranten, veteranenverbanden uit WO I, de opkomende SA, de vooral in de hoofdstad sterke communistengroepen van de KPD en afgezanten van de Sovjet-ambasssade. Rechercheur Rath heeft er alles voor over, om bij de afdeling Moordzaken opnieuw snel carrière te maken. Bij enkele afdelingen van de politie beschouwt men Rath daardoor als een hielenlikker. De Berlijnse Mordinspektion o.l.v. de befaamde Ernst “Boeddha” Gennat had trouwens d.m.v. progressieve opsporingstechnieken een oplossingspercentage van 95 %! Fysieke en geestelijke steun vindt Gereon soms bij Charly, een geëmancipeerde en studerende secretaresse op het hoofdbureau. Het verhaal speelt tegen de achtergrond van bloedige straatgevechten 1929 in de arbeiderswijken rond de eerste mei tussen de politie en communisten. (“Bloedmei”). Hierbij worden tientallen communisten en onschuldige voorbijgangers door politietroepen – aangevoerd door sociaal-democraten - gedood. Rath reageert op deze politieke ontwikkelingen zoals veel Berlijners uit de middenklasse van toen. Hij keurt deze radicale bestrijding van het rode gevaar niet af en de lezer bemerkt bij hem nauwelijks iets van een politiek bewustzijn over het opkomende gevaar van het Nazisme: Aan een muur van een woonkamer bij een SA leider thuis merkt hij wel een foto van een Charlie Chaplin-achtige figuur op, maar dat de NSDAP niet veel later een prominente rol zou spelen, ontgaat hem volledig.
Gedurende het hele boek van ruim 500 bladzijden beleven we die woelige weken in het bruisende en decadente Berlijn door de ogen van deze maar al te menselijke politieman. Tegelijk worden we op een boeiende wijze een stuk wijzer gemaakt over het dagelijkse Berlijnse leven met zijn “Ringvereine” (bendes), de Berlijnse society met zijn cokessnuivers, de rivaliserende politiediensten (waar zelfs een vrouwelijke afdeling bestond) en de politieke strubbelingen in de nadagen van de democratische republiek van Weimar. In de originele Duitse versie van deze roman worden regelmatig Berlijns dialect sprekende figuren opgevoerd, en dat extraatje is in de vertaling natuurlijk niet meer aanwezig. Kutscher slaagt er regelmatig in om een hard-boiled sfeer á la Sam Spade te creëren, waarin ook de humor niet ontbreekt. De auteur heeft ook veel research gestoken in allerlei authentieke aspecten van de toenmalige rijkshoofdstad, zoals straatnamen, reclames, allang verdwenen metrostations en het lokale weer van die tijd. Ook daarom is deze mengvorm van historische roman, politieroman en thriller een absolute aanrader, waardoor het zich kan meten met de Berlijnse Trilogie van grootmeester Philip Kerr.