Opvallende persoonlijke biografie, tussen Hermans, Wolkers en Alice Miller
Zijn barokke stijl, die doet denken aan de Vlaming Tom Lanoye, is een belevenis apart. Steeds als de schrijver minder bekende synoniemen kiest, voel je hoe dat zijn verhaal subtiel inkleurt. Door spreekwoorden en gezegden letterlijk te nemen of juist enigszins te veranderen, richt de auteur de aandacht van de lezer op half vergeten betekenissen en associaties. Natuurlijk vertraagt dit het tempo van lezend consumeren. Maar in de traditie van de beste autobiografieën dragen de stijl-vondsten eraan bij de persoonlijke geschiedenis tot leven te wekken. Of veel meer dan dat : ook de taal, de klankkleur geeft een tijdperk gestalte, historische gebeurtenissen krijgen opnieuw kleur, kader, betekenis.
De ‘Schwartze Pädagogik’ van Alice Miller kwam pijnlijk bij me boven, toen ik las over Gerritsma’s jeugdervaringen met lijfstraffen, opsluiting en vernederingen bij de nonnen op de ‘kakschool’. En niet onverwacht maar toch schokkend zijn Jaap’s latere ervaringen met geestelijken en andere volwassen mannen die hun handen niet thuis kunnen houden. Evengoed toont de schrijver zich nieuwsgierig, avontuurlijk en speels seksueel als hij zijn jaren-60 en -70 beschrijft: uitgelaten en rommelig. En terwijl de kroniek van de benepen verhoudingen in zijn universitaire wereld me sterk deed denken aan ‘Onder professoren’ van mijn vroegere buurman W.F. Hermans’, is ‘Ongedachte belevenissen’ toch een volkomen ander boek. Vooral doordat Gerritsma de erotiek niet schuwt – de auteur is prettig openhartig en vrijmoedig – maar ook door het bruisende enthousiasme dat Gerritsma toont voor zijn vak en voor zijn samenwerking met andere vernieuwers. Bij Hermans vind je dat niet.
Hartverwarmend beschrijft de auteur hoe zijn moeder in het verzorgingshuis een romance krijgt met een bejaarde gezelschaps-pater. Een relatie die door de moeder-overste streng wordt afgekeurd en tegengewerkt. Echt Gerritsma – hij laat het er niet bij zitten : verontwaardiging over haar pedante bemoeizucht en over de vernederende behandeling die ouderen in de zorg-instituties moeten slikken, spat van het papier. Tevergeefs. Moeder werd toch hardvochtig gescheiden van haar geliefde.
Mooier dan de literaire traditie is hier de speling van het lot : terwijl van de ‘zwarte’ moeder-overste misschien niet méér rest dan dit spoor-van-een-zielige-geest in ‘Ongedachte belevenissen’, heeft de pater als een eigentijdse Romeo voor zijn geliefde tegen de verdrukking in een monument opgericht: in een eigen ommuurde tuin, gelegen aan de voet van een oude kerk, met de schaduw van één grote boom bezorgde hij haar een graf. Daar rust zij, zijn Julia en Gerritsma’s moeder. En met een fantastisch uitzicht over de Limburgse heuvels mijmeren wij over hun liefde en over ons leven.
Is er dan geen kritiek te geven? Och, over de tweede helft van zijn leven is de schrijver erg summier. Zijn eerdere boeken vullen die leegte niet geheel op: ze hebben niet dezelfde diepgang. En de stijl die voor liefhebbers een ware Fundgrube is, zal de gemakzuchtige lezer misschien archaïsch noemen.
Een goed boek, dat in één persoonlijke geschiedenis veel aspecten van de recente historie weer tot leven wekt – met discussies die je aan het denken zetten, betekenisvol taalgebruik en hier en daar prettig vrijmoedig.
Jaap Gerritsma, Ongedachte belevenissen. Uitgeverij TIC Maastricht. 247 p. ISBN: 978-94-03048-37-9
Reageer op deze recensie
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
