Cremer op zoek naar zijn afkomst

Jan Cremer (1940), door de een geliefd, door de ander verguisd of gehaat. In zijn romans Ik Jan Cremer 1, 2 & 3 heeft hij een eigen manier van schrijven, die vanuit de ene invalshoek als arrogant omschreven kan worden, vanuit de tegenovergestelde invalshoek als rebels en eigengereid.

Jan Cremer heeft zijn vader, net als zijn opa (ook Jan geheten), niet gekend. Zijn vader overleed ten tijde van de Tweede Wereldoorlog, toen Jan twee jaar was. De enige tastbare herinnering die hij aan hem heeft is een door hem gemaakte tekening van zijn vader in de kist die bewaakt wordt door een grote, boze agent. Cremer heeft altijd weinig geweten van zijn vader en is daar ook niet altijd bijzonder naar op zoek geweest. Tot hij, door de publicatie van zijn boeken, steeds vaker opgezocht werd door mensen die zijn vader gekend hadden en wel wat over hem konden en wilden vertellen. Dit is de aanleiding voor een zoektocht. Een zoektocht naar het verhaal van zijn vaders leven. Een zoektocht waarbij hij bij veel instanties en overheden op een gesloten deur, gesloten monden of 'verdwenen' informatie stuit. Dit maakt Cremer des te nieuwsgieriger, waarom moet informatie over zijn vader zo zorgvuldig verborgen blijven?

Cremers vader lijdt aan Fernweh, een continue onrust die ervoor zorgt dat hij blijft reizen, de wereld ontdekken en niet kan blijven hangen in een status quo. In het boek neemt de auteur Jan ons mee in de reisverhalen van zijn vader. Deze verhalen beginnen zo rond het begin van de 20e eeuw en nemen de lezer mee door een wereld die voor de hedendaagse maatschappij soms bijna niet meer voor te stellen is. Zo snijdt Jan bijvoorbeeld een verhaal aan dat zich afspeelde rond 1930. De kolonisatie was nog aan de orde van de dag en werd gezien als iets om trots op te zijn. Zelfs zo trots dat er tentoonstellingen werden georganiseerd om technieken en successen met mede-kolonisatoren te delen. Dit was, zo schrijft Cremer: “met name om te laten zien wat voor 'goede werken' de kolonisator onder de 'wilden' in Afrika en onderontwikkelde en ondoorgrondelijke volkeren in het Verre Oosten verrichtte. Over uitbuiting, vernedering en bruut geweld werd niet gesproken.”

Hoe meer Cremer te weten komt over zijn vader, hoe meer blijkt hoeveel overeenkomsten deze beide Jan Cremers eigenlijk hebben. De lust naar avontuur, de aantrekkingskracht van vrouwen, de voorliefde voor rosse en havenbuurten en overal en altijd de bluf die hen de toegang geeft tot poorten in de wereld die voor menigeen gesloten blijven.

De auteur van Odyssee lijkt in het slot van het boek nog wel wat rekeningen te moeten vereffenen met personen die zijns inziens (onterecht) zijn gaan strijken met de eer die zijn vader toekomt. Er zijn in de jaren nogal wat mensen die Cremer senior en zijn karakteristieke directheid niet pruimden in de tijd dat hij nog leefde. Echter deden deze personen er niet te moeilijk over wel met bezittingen, reisverhalen en lofbetuigingen over het werk aan de haal te gaan alsof het hun eigen werk was, aldus Jan Cremer junior.

Odyssee leest heel vlot. Het verhaal komt hier en daar wel wat rommelig over, doordat Cremer zich niet aan de chronologische volgorde van de verhalen houdt, maar de informatie die tot zijn beschikking komt als leidraad neemt. Ook worden verhalen soms (gedeeltelijk) herhaald, maar dat doet verder weinig af aan het leesgenot. Voor de Cremers-fans is het een boeiende inkijk in de afkomst van de schrijver van Ik, Jan Cremer. Voor niet Cremer-fans biedt het boek een veelheid aan reisverhalen in een tijd dat dit nog voornamelijk per fiets gebeurde in plaats van last-minute per vliegtuig en via de open grenzen in Europa. Ook zijn de geschetste beelden van het Europa ten tijde van de wereldoorlogen en kolonisatie een verrijking voor de Nederlandse literatuur, net als de schrijfstijl en eigengereid van een Jan Cremer.