Afstandelijke sympathie

Tijdens de Tweede Wereldoorlog veranderen veel levens. Zo ook dat van de familie Hahn. Wanneer het hoofd des huizes, Dietrich, een andere locatie voor zijn baan als SS Stormbahnführer krijgt aangeboden bij het opvoedingskamp Buchenwald, verlaat hij met zijn vrouw Greta en hun kind hun vertrouwde basis in München. Ze verhuizen naar een prachtig huis dat op het terrein van de gevangenis staat, waar niets onmogelijk is en hun wensen en eisen worden ingewilligd door de gevangenen. Als blijkt dat Frau Hahn kanker heeft, krijgt Dietrich de tip om haar te laten behandelen door Lenard Weber; een politieke gevangene in Buchenwald. Het enige probleem is dat hij een Jood is...

De Nieuw-Zeelandse Catherine Chidgey schreef eerder boeken in dit genre, en niet onverdienstelijk. Diverse boeken werden genomineerd voor een tal van prijzen en ook haalde ze een aantal awards binnen. Remote Sympathy werd genomineerd voor de Women's Prize for Fiction in 2020. Door Jessica Brouwer en Pauline Onderwater werd deze nieuwste roman in 2023 naar het Nederlands vertaald als Wij hebben het geweten.

Hebben we een plot zoals deze niet eerder gelezen? Waarschijnlijk wel. Chidgey weet door jarenlange research in het onderwerp echter een boek te schrijven dat toch een andere blik op de materie weet te geven. Waargebeurde feiten zijn omhuld in een stevige jas fictie waardoor het verhaal als een roman wegleest.

Wij hebben het geweten bevat een viertal verschillende perspectieven. Het start in het najaar van 1954 met een interview van Dietrich Hahn. Gedurende het boek komen we door middel van deze uitgeschreven geluidsbandjes meer te weten over zijn achtergrond. De statige man was een aanhanger van Hitler, gelooft in wat hem geleerd is en kijkt met een positieve blik terug op zijn tijd als Stormbahnführer. Hij komt naïef en soms zelfs wat onbetrouwbaar over. Zijn stukken worden aangevuld met hoofdstukken die vanuit Lenard Weber zijn geschreven. De Joodse dokter vertelt zijn verhaal middels brieven aan zijn dochter Lotte. Tijdens zijn gevangenschap wordt hem verplicht om Frau Hahn te behandelen. Zijn unieke taak in het hoofdverblijf van het gezin van de Stormbahnführer levert hem nieuwe informatie op, maar toch weinig voordelen om zijn levenskwaliteit te verbeteren. De meningen van Weber staan loodrecht op de ervaringen van Hahn; ze hebben de oorlog beiden door een andere bril bekeken. Het contrast dat de twee perspectieven oplevert, brengt een heel realistisch verhaal teweeg. Aanvullende informatie wordt gegeven door persoonlijke bespiegelingen van 1000 inwoners van Weimar. Zij woonden ten tijde van de oorlog aangrenzend aan het kamp en vertellen welke impact dat had.

De vierde en laatste visie is het fictieve dagboek van Frau Hahn. Al vroeg in de roman wordt duidelijk gemaakt dat er geen dagboek bestaat. Deze toevoeging lijmt de interviews, brieven en uitingen aan elkaar waardoor er een plot ontstaat en je niet slechts fragmenten van herinneringen uit de oorlog leest. De zachtaardige en zieke Frau Hahn is getrouwd met de Stormbahnführer en staat vanzelfsprekend aan zijn zijde, maar toch betwijfelt ze regelmatig zijn motieven en de handelingen die in het kamp uitgevoerd worden. De stukken uit haar fictieve dagboek geven een huiselijke sfeer aan de vertelling.

De soepele schrijfstijl van Chidgey bevat weinig omhaal en heeft een goede vaart te pakken. Narigheid wordt niet volledig uitgeschreven, waardoor de intimiteit van gebeurtenissen aan de gedachten van de lezer wordt overgelaten. Hoewel er soms wat Duitse woorden door de tekst heen fladderen, hebben ze geen woordenboek nodig en zijn ze gemakkelijk uit de context van het verhaal te herleiden. Veelal zijn het woorden waar geen concrete Nederlandse vertaling voor is.

Wij hebben het geweten is gebaseerd op gebeurtenissen uit het verleden, maar is toch pure fictie. De unieke invalshoeken van Chidgey maken er echter een zeer realistisch verhaal van. De soepele schrijfwijze neemt je mee terug in de tijd en schetst een royaal een eerlijk beeld van een droevige tijd uit de geschiedenis.