Satirische aanval op de Amerikaanse overheid

"Ze schoten de lucht in, alle vogels op aarde, woest en woedend, ontwaakt met dezelfde oergedachte, losbarstend in een witte wolkbreuk vol veren, griezelig en gracieus, in steeds nauwere cirkels naar de grond wiekend, zo dichtbij dwarrelend dat je ze aan kon raken, en dan zo dichtbij dat je zag dat het helemaal geen zwerm vogels was – het was papier."

Het Nulpunt, Jess Walters laatste naar het Nederlands vertaalde roman, opent traditiegetrouw op magistrale wijze. Als geen ander weet Walter de lezer te betoveren met de opening van zijn verhaal, alsof het een spreuk is waarmee hij de lezer dwingt de zorgvuldig gerangschikte letters in zich op te nemen, te vóélen, alsof het een inenting betreft die recht in de bloedbaan wordt losgelaten op de inmiddels machteloze patiënt. Doorlezen, doorlezen zul je terwijl je ingeënt wordt tegen de werkelijkheid om je heen. Enkel de door Walter geschapen werkelijkheid bestaat nog.

Politieagent Brian Remy ontwaakt vijf dagen na 9/11, verward, met een zelf aangebrachte schotwond aan zijn hoofd en een cryptisch afscheidsbriefje. Alles is anders na die bewuste dag, maar wat er zich precies heeft afgespeeld de afgelopen dagen weet hij niet meer. Zijn geheugen vertoont grote zwarte gaten en ook zijn ogen laten hem in de steek door zijn beeld te vertroebelen met vlekken.

Daar bovenop is zijn zoon ervan overtuigd dat zijn vader dood is, al weet hij dat het niet zo is. Toch rouwt hij om zijn tragische dood. Waarom snapt niemand dat toch? Ook lopen Remy’s gesprekken met zijn collega Guterak stroef, lijkt hij betrokken bij een grote, geheime operatie waarvan hij zelf geen weet meer lijkt te hebben en bevindt hij zich ineens in een relatie met een vrouw die hij niet eerder meent te hebben ontmoet. Een grote zoektocht naar het reconstrueren van zijn geschiedenis begint, waarbij het lijkt alsof Remy er ineens een tweede persoonlijkheid bij heeft gekregen.

Jess Walter (1965) heeft zes boeken op zijn naam staan en is veelvuldig prijswinnaar. Met Citizen Vince (2005) won hij de Edgar Allan Poe Award. Beautiful ruins  (2012) werd  een #1 New York Times bestseller en verscheen in 2014 als Schitterende ruïnes bij uitgeverij Marmer. Daarna werd ook het prijswinnende The zero (2006) van de bestsellerauteur vertaald en in 2015 als Het Nulpunt op de Nederlandse markt gebracht.

Walter weet als geen ander verschillende verteltechnieken toe te passen om zijn boodschap over te brengen. Het geheugenverlies van de hoofdpersoon verwerkt hij niet enkel in het verhaal, maar ook in de vorm door passages op een onlogische plek in de zin af te breken en –

Deze originele manier van vertellen zorgt zowel voor bewondering als voor verwarring. Op sommige momenten in het verhaal lopen de passages, hoewel onderbroken, toch vloeiend in elkaar over, terwijl de afbrekingen op andere momenten zorgen voor een te groot gat tussen de ene en de andere passage. Het maakt het verhaal soms wat lastig te volgen.

Die verwarring kan echter ook als heel mooi beschouwd worden. Hoe kun je immers dichter tot een verward personage komen dan door je als lezer zelf ook in verwarde staat te bevinden? Veel belangrijke informatie lijkt te worden achtergehouden, wat het verhaal spannend maakt en boeiend. Je leeft met Remy mee, die niet begrepen wordt door zijn omgeving. Oprechte verwarring wordt gezien als uiterst bekwaam geacteerde verwarring, als beroepsmatige geheimhouding. Hij is goed, zeggen ze. Maar zelf is hij daar niet van overtuigd.

Walter heeft een filmische schrijfstijl met een rijke woordenschat waarmee hij alle personages tot leven wekt alsof het Frankensteins monster betreft. Kundig heeft hij elk personage opgebouwd uit de facetten die mensen mens maken, zodat de personages echt overkomen. Ze hebben littekens, dromen, sommige bestaand andere vervlogen, ze zijn in de war of zijn stellig in wat ze denken dat moet gebeuren, ze hebben iets opgebouwd en proberen dat te beschermen, ze proberen te vechten tegen het verval. Alles met de nodige drama die begrijpelijk is na zo’n rampzalige gebeurtenis.

Het Nulpunt is een satirische roman over 9/11 waarin Jess Walter zijn ongezouten kritieken op de Amerikaanse samenleving en overheid niet ongemerkt voorbij laat gaan. Sterker nog: hij vergelijkt de Amerikanen met een "kolonie opgeschrokken mieren die niet wisten hoe snel ze moesten terugkeren naar hun mierenhoop." Het getuigt van lef dat de auteur moet hebben gehad om een satirische aanval los te laten op de Amerikaanse overheid over een onderwerp dat daar nog steeds zo gevoelig ligt.