Een mens kan dier worden en een dier een mens

Guillermo Federico Arriaga Jordán (Mexico, 1958) is schrijver, scenarist en regisseur. Hij schreef het scenario voor de films Amores perros (2000), 21 Grams (2003) en Babel (2006). Op het filmfestival van Cannes kreeg hij de prijs voor het beste scenario voor The Three Burials of Melquiades Estrada (2005). Van zijn eerdere boeken verscheen El Búfalo de la Noche in de Nederlandse vertaling als Nachtbuffel (2006).  

Zijn nieuwste roman De ontembare (El salvaje, 2016), waarin veel biografische elementen zijn verwerkt, verscheen in Nederland in januari 2019 bij Uitgeverij Atlas Contact. De mooie vertaling is van Eugenie Schoolderman en Peter Valkenet en werd meteen met groot enthousiasme ontvangen. In DWDD werd het overladen met lof en gekozen tot Boek van de Maand.  

Twee totaal verschillende werelden, duizenden kilometers van elkaar verwijderd, vloeien op bijzondere wijze samen. De “wereld van gevilde chinchilla’s, van ultrakatholieke judoka’s, van meisjes die zes meter naar beneden vielen,” is die van Juan Guillermo. In het hoge noorden van Canada ligt de andere wereld met zijn woeste, ongerepte natuur, waar een eenzame figuur verbeten jacht maakt op een wolf.  

Voordat Juan met zijn nieuwe familie in de door hem gekozen wereld “eindelijk weer [kan] leven”, raakt hij alles kwijt wat hem dierbaar is. Voor zijn geboorte verliest hij zijn tweelingbroertje, maar daar staat tegenover dat hij een fantastische oudere broer heeft, Carlos, zijn grote held. Juist Carlos’ handeltjes, waar Juan geen enkel kwaad in ziet, maken een einde aan het tamelijk zorgeloze leventje op de daken van Mexico-City. Op Carlos’ dood volgen die van zijn oma en zijn ouders. Juan blijft achter met niets meer dan schuldgevoelens, wraaklust, zijn hond King en de gevaarlijke wolfshond Fang. Dan zal hij moeten afrekenen met zijn demonen. Bij deze strijd ondervindt hij veel liefde en tederheid van de warmbloedige Chelo en de vaderlijke dierentemmer Avilés.  

Veel betekenissen van ‘salvaje’ vinden we in de roman: ‘beestachtige’ en ‘wrede’ personages; ‘onbeschaamde’ rechters en politici; men wordt ‘onderdrukt’ en is ‘verbitterd’; Juan is ‘verbeten’ om wraak te nemen; ‘woest’ landschap met ‘primitief levende’, ‘schuwe’ wezens; ‘in vrijheid levende’ dieren; bovenal de “halfdierlijke” kracht van een zeventienjarige die niet klein te krijgen is en de ‘ongeremde’ levenslust van de Mexicaan.  

Ongetemd ook is de manier van schrijven van Arriaga. Hij overvalt de lezer met mooie, ontroerende, grimmige en aangrijpende beelden:  

“Mijn ouders kwamen terug uit Europa toen Carlos niet meer dan een twee meter onder de modder begraven hoop rottend vlees en gassen was. Dagen achtereen regende het. Het water sijpelde door naar de doodskist van mijn broer. (…) Het gezin van de doden. Mijn verdronken broers verdronken nu nog meer met die eindeloze regen. Water op water op water.”  

Poëtische zinnen in afwijkende typografie ronden vaak een hartverscheurende beschrijving af, maar je komt ze ook zomaar tegen, bijvoorbeeld wanneer Juans ouders in de afgrond storten, wat het dramatische effect versterkt.   De verhaallijnen lopen door elkaar en worden regelmatig onderbroken door relevante wetenswaardigheden. Deze bereiden de lezer voor op wat komt en geven diens overdonderde geest een moment rust te midden van tegenstellingen, sprongen tussen heden en verleden, flashbacks en flashforwards. De verhaallijnen zijn goed te volgen, omdat het aantal personages beperkt is, en omdat het verhaal dat zich in Mexico afspeelt, wordt verteld vanuit het perspectief van ik-verteller Juan. In de andere verhaallijn is een alwetende verteller aan het woord.  

Veel plezier lijkt de auteur te vinden in zijn beschrijvingen van geuren en kleuren en andere prikkels van de zintuigen. Maar stank en geweld moeten de lezer niet afschrikken van het lezen van deze adembenemend mooie roman. Iedere klap wordt vergolden met een streling van een zachte, liefhebbende hand.