Ongeziene zaken en onuitgesproken woorden

Schrijfster en gamedesigner Naomi Alderman (1974) brak met haar roman De macht (2016) internationaal door. Het verhaal gaat over tienermeisjes die ineens wakker worden met elektriciteit in hun vingertoppen. Ze kunnen daarmee onschuldige kleine schokjes geven, maar ook gevaarlijke dingen uitvoeren, zoals volledige elektrocuties. Alderman won diverse prijzen met deze roman, maar weinig mensen weten dat de schrijfster al een aantal andere romans op haar naam heeft staan. Haar debuutroman Ongehoorzaam dateert uit 2006.

Ronit, één van de hoofdpersoon uit Ongehoorzaam, is de dochter van een beroemde Londense rabbijn. Ze heeft zich echter al jaren geleden vervreemd van het Joodse geloof en ze heeft zelfs de gemeenschap verlaten. Ronit keert na de dood van haar vader terug naar haar kindertijd en naar Londen. De Joods-orthodoxe gemeenschap kijkt met vreemde ogen naar haar: Ronit is onafhankelijk, ze is niet getrouwd en ze neemt de religieuze regels niet serieus. Ze staat zo ver van het geloof en haar verleden af, dat ze er eigenlijk helemaal niet meer mee geconfronteerd wil worden.  

Ronits terugkeer naar Londen confronteert haar met gebeurtenissen uit haar verleden die ze liever zou vergeten. De gecompliceerde relatie met haar overleden vader doet haar nadenken over haar huidige leven. Is het wel goed wat ze aan het doen is? Esti, een vriendin waar ze vroeger een relatie mee had, is nu getrouwd met Ronits neef Dovid. Dit vindt Ronit moeilijk om te accepteren, want houdt ze nog van haar? Deze omstandigheden leren haar echter ook nieuwe aspecten over haar identiteit. Wie leert het belang van stilte en wie leert na al die jaren weer te spreken?  

‘Je hebt die onenigheid juist nodig, dat hebben we allemaal, om tot het besef te kunnen komen dat de wereld niet glad en regelmatig is, dat niet iedereen het met iedereen eens is. Je hebt een venster op een andere wereld nodig om uit te vogelen wat je van je eigen wereld vindt’.

De roman heeft een aantal aspecten die opvallen en die het verhaal versterken. Allereerst zijn de personages goed beschreven. Ze zijn allemaal zo verschillend van elkaar dat het boeiend is om te lezen hoe ze zich gedurende het verhaal ontwikkelen. In het bijzonder valt het mannelijke personage Dovid op. Hij is niet het typische personage die je vaak in religieuze romans tegenkomt: te veel mannelijkheid en wellicht zelfs een vorm van vrouwenhaat. Alderman is dapper geweest om een liefhebbende en vriendelijke man te beschrijven die niet verantwoordelijk is voor de situatie waarin hij wordt geplaatst.  

Ten tweede gaan lezers er wellicht vanuit dat het boek over de liefde tussen twee vrouwen gaat, maar pas in de tweede helft van de roman wordt het duidelijk dat het een belangrijk thema is. Het verhaal draait eigenlijk om iets veel groters. Het boek gaat over geloof en religie en wat het voor iemand betekent om zich daarvan te distantiëren, maar ook als je ervoor kiest om wel met het geloof mee te gaan. In elk hoofdstuk worden de personages geconfronteerd met kwesties over identiteit en het maken van keuzes in moeilijke situaties. Het boek gaat dus veel meer over de positie van het individu in de wereld. Blijf je jezelf trouw of geef je je hele leven aan de gemeenschap en haar eisen? Met welke keuze kan je leven?  

Ongehoorzaam van Naomi Alderman is geen typisch boek over twee lesbische vrouwen of over de druk van een religie en haar opgelegde regels. Het is ook geen zwart-wit verhaal en door de empathische schrijfwijze van Alderman is het onmogelijk om de personages te beoordelen op de keuzes die ze maken. Het is vooral een liefdevol verhaal over individuen die worstelen met hun positie in de wereld.