Prachtige, grappige, briljante ideeënroman

'Maar het lijkt niet op De Jetsons. Terwijl dat wel zo had moeten zijn. En dat was ook zo. Totdat het niet meer zo was. Maar het zou zo zijn geweest, als ik niet had gedaan wat ik heb gedaan. Of nee, wacht, wat ik gedaan zal hebben.'

Aldus hoofdpersoon Tom Barren, die ons in zijn ‘memoires’ uitlegt hoezeer hij letterlijk en figuurlijk in de knoei is geraakt met de tijd. Daarbij richt hij zich direct tot de lezer, zodat het lijkt alsof hij tegenover je zit en zijn merkwaardige lotgevallen mondeling vertelt. Daarmee is dit een opvallend debuut van de werkelijke auteur van dit boek, de Canadese scenarioschrijver Elan Mastai (1974). Sterker nog, met De man die de tijd meenam levert hij al meteen een meesterwerk af, dat de lezer meevoert in een wervelend geheel van emoties, gebeurtenissen en verrassende ontwikkelingen.

Tom Barren leefde eigenlijk in een andere tijdlijn, eentje met een technologische utopie. Deze was mogelijk gemaakt door een in 1965 uitgevonden apparaat dat ongelimiteerd schone energie kon leveren. Niettemin was Tom in die schitterende wereld de mislukte zoon van een geniale vader en zag hij zowel zijn moeder als zijn geliefde overlijden. Daarop deed hij onverstandige dingen met de tijdmachine van zijn vader en veranderde hij het verleden. Onze veel minder fraaie wereld was daarvan het betreurenswaardige gevolg. Dan is het aan Tom om te proberen de juiste tijdlijn te herstellen, maar als hij in de onze een beter leven en een leukere familie blijkt te hebben en zijn ware liefde ontmoet, raakt hij in de problemen met zijn loyaliteiten.

Het direct aanspreken van de lezer, zoals in dit boek gebeurt, is een riskante manier van schrijven. Alles wordt dan immers verteld in plaats van getoond en dat kan een verhaal afstandelijk en traag maken. Daar is hier echter geen sprake van, want de auteur beheerst zijn vorm volledig. Toms verteltrant is beeldend en levendig genoeg en we beleven zijn avonturen wel degelijk met hem mee. Zijn emoties en persoonlijke inzichten leren we door een indringend gebruik van de ik-vorm juist extra goed kennen. Maar Elan Mastai is dan ook niet te beroerd om diep uit zichzelf te putten, bijvoorbeeld wanneer hij Tom laat vertellen over zijn overleden moeder, de geboorte van zijn kind of de manier waarop hij de liefde ervaart. De tijdreis is ook een ontroerende soulsearch.

Langdradig is het boek evengoed niet. Dat komt door de ultrakorte, zorgvuldig uitgewerkte hoofdstukken. Informatie wordt in behapbare stukjes uitgeserveerd en nooit op geforceerde wijze in het verhaal verstopt. Als er iets moet worden uitgelegd, komt daar gewoon een apart hoofdstukje voor. Uiteindelijk blijkt ieder hoofdstuk een parel aan de ketting die het hele verhaal vormt. Maar niet zonder dat de auteur steeds weer onverwacht teruggrijpt op zaken uit eerdere hoofdstukken, waardoor zich de ene na de andere kleine verrassing voordoet. Voeg daar de milde spot waarmee Mastai de mensheid bekijkt aan toe en je hebt geen saai, maar een humoristisch en vlot boek.

Het verhaal zelf levert ondertussen grotere verrassingen op alsmede het soort van verwondering dat bij goede sciencefiction hoort. Mastai weet zonder meer het maximale te halen uit het concept tijdreizen. Hij heeft grondig onderzoek gedaan naar het onderwerp en alles dat hij erover schrijft tot en met doordacht. Een verrassende, nieuwe kijk op tijdreizen en een verhaal vol onverwachte, maar nooit ongepaste plotwendingen is het resultaat. Soms is het boek best pittig om te volgen, maar al te technisch wordt het niet en de lezer wordt volop beloond voor de moeite.

De man die de tijd meenam is een roman vol met briljante ideeën en rake observaties, niet alleen over tijdreizen, maar ook over het leven, de liefde en menselijke relaties. Origineel en meeslepend. Je wilt er steeds weer in doorlezen, maar af en toe moet je het ook wegleggen om te laten bezinken. Een boek kortom dat je bijblijft, nog lang nadat je het jammer genoeg uit hebt.