Historische detective met toekomst

Ze zijn er niet veel, historische detectives die zich binnen de Nederlandse geschiedenis afspelen. Alleen daarom al is Duimkruid, het debuut van Esther Teunissen (1967), opmerkelijk. Hierin begeven we ons namelijk naar de vroege 16de eeuw, waar we kennis maken met Adriaan Oem, die als aanklager bij het Hof van Holland de jurisdictie heeft over moordzaken binnen de provincie. Wat volgt is een aardige whodunit waar nog wel iets over te mopperen valt, maar die ook duidelijk maakt dat Oem de potentie heeft om een aantrekkelijk seriepersonage te worden.  

Esther Teunissen is beleidsmedewerker voor burgemeesters en woont en werkt in Den Haag. Daar fietst ze dagelijks langs het Binnenhof en de Gevangenpoort, twee plekken die haar tot Duimkruid hebben geïnspireerd en inderdaad een belangrijke rol spelen in het boek. Dat Teunissen goed weet hoe politiek en macht werken, blijkt eveneens nuttig voor het verhaal. Duimkruid is overigens een 16de-eeuwse bijnaam voor geld.  

Het jaar is 1525 als de Haagse koopman Ruychaver dood wordt aangetroffen in zijn kelder. Diens vrouw heeft Frederik van Leuven, de nog maar 15-jarige assistent van de koopman, weg zien rennen bij het lijk. Als aanklager Oem de plaats delict laat doorzoeken worden er bovendien valse munten van uitstekende kwaliteit gevonden, munten die al langer opdoken in de omgeving. Frederik wordt vervolgens op basis van wankel bewijs gearresteerd voor zowel de moord als het handelen in valse munten. Dit maakt zijn moeder Hadewych wanhopig en ze gooit zichzelf in de strijd om haar zoon te redden van de doodstraf, bestaande uit koken in hete olie. Ook aan Oem, een redelijk man en humanist in navolging van tijdgenoot Erasmus, blijft de zaak echter knagen. Als hij zijn onderzoek voortzet, stuit hij echter op het nodige politieke gekonkel aan het Hof van Holland. Maar dan vallen er nieuwe slachtoffers.  

‘Historische thriller’ prijkt er op de voorkant van Duimkruid, maar ‘historische detective’ is een juistere benaming. Hoewel de flaptekst suggereert dat we vooral Hadewych volgen in haar pogingen haar zoon vrij te krijgen, is dit toch echt het verhaal van aanklager Oem en zijn moordonderzoek. Hadewych lijkt aanvankelijk een even belangrijk personage met een eigen gezichtspunt, maar verdwijnt geleidelijk naar de achtergrond. En daarmee is dit een historische whodunit van een tamelijk traditionele soort, waarin het inventief oplossen van een misdaadmysterie voorop staat. Met die ‘razend spannende intrige’ die in de flaptekst wordt beloofd valt het dan ook wel mee.  

Ondertussen wordt de sympathieke en levendige Hadewych uiteindelijk wel gemist. Oem is namelijk een afstandelijke en bedachtzame persoon die gedrevenheid en emotionele betrokkenheid mist. Met het idee dat hij een humanist is wordt weinig gedaan en zijn verleden en privéleven krijgen nauwelijks vorm. De motivatie die Oem als speurder heeft, is voornamelijk dat het zijn baan is en dat hij niet graag een onschuldige jongen van 15 in de hete olie ziet koken. Ondertussen blijft hij een man van zijn tijd, inclusief neerbuigende ideeën over vrouwen en instemming met een rechtssysteem waar nog van alles aan mankeert. Dat mag dan historisch verantwoord zijn, een man die op dergelijke punten zijn tijd vooruit is of zich minsten in die richting ontwikkelt, is wel interessanter om over te lezen.  

Daar staat tegenover dat dit boek historisch gezien een goed beeld geeft van de tijd en van Den Haag als stad. Het is ook vlot geschreven, soms wat eenvoudig, maar met beeldende metaforen en dito beschrijvingen. De intrige rondom de valsemunters is goed gevonden, netjes uitgewerkt en bij vlagen spannend en verrassend.  

Daarmee is Duimkruid een vaardige, plotgestuurde detective die leuk is om te lezen, maar nog te veel mist op het gebied van persoonlijkheid en diepgang. Mocht het Esther Teunissen echter lukken om meer emoties in Adriaan Oem te blazen, zijn verleden en humanisme beter invulling te geven en hem aan zijn haren door het slijk van zijn volgende zaak te sleuren, heeft hij ongetwijfeld nog een mooie toekomst voor de boeg.