Wiskunde en buitenaards leven

Matt Haig schrijft veel verschillende dingen, van kinderboeken tot filmscenario’s. Zijn boek De Wezens is een succes in het buitenland en verscheen nu in vertaling bij Lebowski. Haig brengt wiskunde, buitenaards leven en het menselijke wezen bij elkaar in een verhaal, dat daardoor een mengeling is geworden van sciencefiction en literatuur.

Professor Andrew Martin lost de Riemann-hypothese op, een onmogelijke wiskundige stelling waarvan de oplossing vergaande gevolgen zal hebben voor het leven op aarde. Daarop wordt een verstekeling naar de aarde gestuurd in plaats van Andrew Martin om ervoor te zorgen dat deze ontdekking nooit openbaar gemaakt zal worden. De alien neemt de plaats in van Andrew en legt zijn bevindingen over de wezens op planeet Aarde vast, totdat deze naamloze verteller zich ineens thuis lijkt te voelen op Aarde.

Wat het boek van Haig zo goed en grappig maakt zijn de rake observaties en beschrijvingen van de vreemde wezens die mensen op Aarde eigenlijk zijn en wat zij doen en als ‘normaal’ beschouwen. Het buitenaardse wezen probeert zich in eerste instantie in te lezen in het menselijke zijn met behulp van de Cosmopolitan, iets wat hem niet helemaal goed afgaat: “Tijdschriften zijn erg populair, hoewel niemand zich ooit beter is gaan voelen door ze te lezen. […] Orgasmes waren ook jé van hét. Het leek erop dat klaarkomen het grondbeginsel van het leven was.”

Haig legt het menselijk wezen en doen en laten onder de loep en wijst op concepten als vrije wil, liefde, onsterfelijkheid, het (monogamische) huwelijk, succesvolle carrières. Allemaal dingen die wij als vanzelfsprekend of nastrevenswaardig beschouwen zonder daar dagelijks al te veel bij stil te staan. De Wezens zet je aan het denken over deze zaken, het zijn vaak voorkomende thema’s in de literatuur, maar nooit zo direct beschreven en geanalyseerd als door Haig.

Het buitenaardse wezen heeft de wiskunde als god en kijkt daarom op een technologische en analytische manier naar het leven op aarde. Opvallend genoeg zijn het uiteindelijk de muziek en de poëzie die ervoor zorgen dat hij menselijker wordt dan hij ooit had kunnen vermoeden en langzaamaan krijgt hij begrip voor het wezen ‘mens’: “Sentimentaliteit is nog zo’n menselijk gebrek. Een vertekening. Nog zo’n verwrongen bijproduct van liefde, zonder enig logisch doel. En toch zat er een kracht achter, die even geloofwaardig was als elke andere kracht.”

De korte hoofdstukjes, droge humor en gemakkelijk geformuleerde zinnen zorgen ervoor dat je het boek gemakkelijk achter elkaar uitleest. Haig weet zijn verhaal volkomen geloofwaardig te houden en neemt je mee naar het leven op aarde vanaf een totaal andere planeet. De mix tussen sciencefiction en literatuur is in dit geval een zeer geslaagde en geeft een extra dimensie aan de lees- en denkervaring. Het boek is echter eerder een aanrader voor de literatuurliefhebber die eens wat anders wil proberen dan voor de echte sciencefictionlezer.