Ontroerende kwetsbaarheid en eigen interpretatie

“Het kan alle kanten op. En het voelt alsof ik niet kan wachten tot ik erachter kom hoe het eindigt. En tegelijkertijd is het net alsof ik het eigenlijk niet wil weten. Het heeft iets onheilspellends. Als je snapt wat ik probeer te zeggen.”

Nooit eerder heeft een auteur in zijn eigen werk zo duidelijk het gevoel en de essentie van het verhaal weten te verwoorden. Een van de hoofdpersonages van In de schemer fluit de merel van Linda Olsson (1948) heeft het in bovenstaand citaat natuurlijk niet over het verhaal waarin hij zelf een hoofdrol speelt, maar dat had zomaar het geval kunnen zijn.

Linda Olssons debuutroman Astrid & Veronika werd in 2006 in Zweden bekroond met de titel ‘beste roman van het jaar’ en was een internationale bestseller. De vierde roman van de Zweedse schrijfster zuigt de lezer vanaf het allereerste moment het verhaal in. Niet omdat het verhaal zo spannend is, maar meer vanwege de sfeer en het gevoel dat vanaf de allereerste pagina tussen de regels door sluimert en je niet meer loslaat.

In de schemer fluit de merel gaat over drie eenzame mensen die in hetzelfde appartementengebouw in Stockholm wonen. De depressieve Elisabeth, die al in tijden haar huis niet meer heeft verlaten, de getalenteerde kunstenaar Elias en weduwnaar Otto. Een verkeerd bezorgd pakketje is het begin van een voorzichtige vriendschap tussen de drie gekwetste en voorzichtige zielen. De kunst, en dan met name de literatuur, blijkt daarin een grote rol te spelen.

De schrijfstijl van Olsson is prachtig en ongekend esthetisch en intiem tegelijkertijd. Elk woord is heel zorgvuldig uitgekozen om een bepaald gevoel over te brengen. Soms blijven zinnen daarom onafgemaakt of onvolledig, zijn het meer flarden die een nauwkeurig ritmisch geheel vormen en daardoor veel ruimte laten voor de interpretatie van de lezer. De grootste lof voor de prestatie van vertalers Anne Roetman en Jacqueline Smit is hier dan ook op zijn plaats.

Olsson neemt in haar verhaal vooral ook menselijke relaties onder de loep en laat op een indrukwekkende en ontroerende manier zien hoe fragiel ieder van ons afzonderlijk is, maar ook hoe kwetsbaar elke menselijke relatie op zich is:

“We denken dat we liefhebben, terwijl we willen dat er van ons wordt gehouden.”

Net als haar personages en hun relaties is het verhaal van Olsson op zich het best te omschrijven met de woorden ‘teder’ en ‘breekbaar’.

Voorzichtig werkt Olsson naar een open einde en er was geen betere manier geweest om dit boek af te sluiten. Constant houdt het verhaal de lezer op het randje, kan het verhaal met elke pagina die omgeslagen wordt een andere wending nemen. Dat maakt nieuwsgierig en maakt dat je als lezer steeds blijft nadenken over wat je al gelezen hebt. De personages zijn open maar daarmee zeker niet oppervlakkig en het is aan de interpretatie van de lezer en zijn inlevingsvermogen om het verhaal in zijn hart te sluiten. De laatste pagina’s zijn onheilspellend en hoopgevend tegelijk en staan bol van de verhalen die Olsson bewust niet geschreven heeft. Dat maakt dit boek zo bijzonder.