Toegankelijkheid voorop bij meesterverteller Fry
De Britse acteur, journalist, comedian en auteur Stephen Fry (1957) brengt een hervertelling van de Griekse mythen uit en – zo leest de achterflap – “geeft ze hun welverdiende plek in onze moderne tijd”. Natuurlijk is Fry niet de eerste die de Griekse verhalen op papier zet, vele dichters en bewerkers gingen hem voor, en hij zal zeker ook niet de laatste zijn. Een lezer kan zich afvragen wat Mythos aan deze geschiedenis nog toe kan voegen.
Het eerste antwoord is plezier, het plezier van het lezen staat bij Fry voorop. Voor hen die de verhalen nog niet kennen is Mythos een heel toegankelijke eerste kennismaking en voor hen die al doodgegooid werden met verhalen blijkt het boek een welkome bron van herkenning. Fry maakt een selectie van de mythen en verantwoordt in zijn voor- en nawoord netjes het waarom en hoe van deze keuzes. Zo moeten we bijvoorbeeld helaas de Griekse heldenverhalen missen, of het verhaal van Odysseus en de Trojaanse oorlog. Maar de beperking tot de godenverhalen houdt het geheel compact en overzichtelijk.
De Griekse mythen worden vaak gelezen als allegorie, symbolische fabel of metafoor, maar Fry zet de verhalen centraal precies om wat ze zijn; verhalen. Heel bewust kiest hij ervoor zijn selectie niet filosofisch of psychologisch te duiden. Fry houdt de verhalen, die ergens vast een kern van waarheid in zich dragen, in leven door ze opnieuw te vertellen en daarbij hier en daar gebruik te maken van zijn eigen fantasie. Wel laat hij zien dat er buiten zijn meest gebruikte bronnen (de Griekse dichters Hesiodus, Homerus en Apollodorus van Athene én de Romeinse dichter Ovidius) vaak alternatieve vertellingen bestaan van de mythes en er dus niet één definitief verhaal is. Fry kiest hierin de meest voorkomende vertelling of laat in een voetnoot weten welk alternatief hemzelf het meest aantrekt.
Mythische verhalen zijn allesbehalve origineel, Fry verwijst dan ook regelmatig naar de Romeinse tegenhangers of trekt de verbanden door naar de Noorse mythologie of de Bijbelse verhalen die wij vandaag de dag kennen. De verhalen over de Olympische goden zullen voor veel lezers het meest herkenbaar zijn, maar er is zoveel meer. De auteur kiest hier voor een chronologische vertelling, die natuurlijk geforceerd is, maar heel natuurlijk leest. Netjes legt hij de lezer steeds uit wie wie ook alweer is, welke onderlinge verhoudingen een rol spelen en maakt hij verwijzingen naar eerdere verhalen of verhalen die nog gaan komen, soms volgen daarbij nog voetnoten met extra uitleg of een persoonlijke noot en vaak ook met verwijzingen naar onze huidige maatschappij. Hoe kun je iets beter duidelijk maken voor een modern lezerspubliek dan de vergelijking te maken:
“Nemesis vertoont overeenkomsten met de oosterse opvatting van karma: tegenwoordig gebruiken we dit woord om de noodlottige straf te beschrijven die arrogante of verdorven mensen vroeg of laat zal treffen en in de ondergang zal storten. Sherlock Holmes was dus eigenlijk de nemesis van de schurk Moriarty, James Bond die van Blofeld en Jerry die van Tom.”
Sommige liefhebbers zullen het wellicht jammer vinden dat in de hervertelling van Fry geen enkele dichtregel meer te bespeuren is, maar Fry bewijst zich met zijn moderne taalgebruik, dat nergens te popiejopie wordt, een meesterverteller te zijn. Het lezen van Mythos geeft de lezer het idee te luisteren naar een spannend verhaal. Fry is er zich wel degelijk van bewust dat de meeste moderne hervertellingen ‘gekuiste’ versies zijn van de Griekse verhalen waarin vooral bloed, sperma en andere lichaamssappen vaak centraal stonden. Hij gaat deze gruwelijkheden niet uit de weg, maar Mythos wordt tegelijk nergens echt wanstaltig: “Het afstotelijke geluid van goddelijk geil geslobber, gekets en gegrom klonk op. Blijkbaar was dit zijn vaders interpretatie van voorspel.” En: “Op iedere plek waar goddelijk bloed viel, kon het niet anders of er kwam leven uit voort.”
Naast het plezier van het lezen en de vele verwijzingen naar de moderne tijd voegt Fry nog iets toe aan de mythen: humor. Zo heet het hoofdstuk waarin Pandora haar nieuwsgierigheid niet meer kan bedwingen ‘Domme doos’ en weet Fry op verschillende momenten een treffende samenvatting van het gebeurde te geven: “Om kort te gaan, een psychologische warboel die je zelfs met levenslange therapie niet uit de weg zou kunnen ruimen.”
Hierbij komt tot slot vertalers Henny Corver, Ineke van den Elskamp, Pon Ruiter en Frits van der Waa een gigantisch compliment toe. Frys boek is tegelijk namelijk ook een lesje letterkunde. Hij laat zien hoe namen uit de Griekse mythologie onze eigen taal hebben beïnvloed en de knappe vertaling trekt deze conclusies door naar het Nederlands. Zo zien we bijvoorbeeld dat het Latijnse woord senectus nu nog steeds terug te vinden is in senior, senaat en seniel. En dat is maar één van de vele voorbeelden die de lezer tegenkomt.
Al met al is er op academisch gebied waarschijnlijk veel aan te merken op de hervertellingen in Mythos, maar de verhalen zoals Fry ze bedoeld heeft; als verhalen om eens goed voor te gaan zitten, zijn zeer geslaagd en een genot om te lezen. Daarbij laat Fry zien wel degelijk goed onderlegd en op de hoogte te zijn van wat hij aan het doen is en daarom voegt deze nieuwe hervertelling zeker wat toe voor de lezer en liefhebber van Griekse verhalen.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Anne Oerlemans
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
