Over de verwarring en over de redding

In een tijd waarin het nieuws ontploft met verhalen, discussies en politieke leuzen over immigranten, asielzoekers, politieke vluchtelingen, economische vluchtelingen en nog tientallen termen is Na de vlucht van Ilija Trojanow een verademing en een eye-opener. Ontroerende verhalen en prachtig taalgebruik zorgen ervoor dat je het onderwerp vluchtelingen voorgoed in een ander daglicht ziet.  

Na de vlucht is maar een heel dun boekje met korte stukjes tekst. Is het poëzie? Zo zou je het kunnen noemen, maar het zijn meer tientallen korte beschouwingen in een boekje samengebundeld. Elke beschouwing vertelt iets over ‘de vluchteling’. Hoe is het om een vluchteling in (in dit geval) Duitsland te zijn? Welke gevoelens gaan er door je heen en welke gedachten? Trojanow houdt ons hier een spiegel voor en schetst een beeld dat je maar moeilijk loslaat. Want hoe vaak sta je nou eigenlijk stil bij deze vragen?  

Het boek is opgedeeld in twee hoofdstukken. Deel 1, getiteld ‘Over de verwarring’ omvat verhalen over de chaos, angst en verwarring die een vluchteling voelt als hij aankomt in een vreemd land. Waar krijgt hij allemaal mee te maken, en hoe overkom je een taalbarrière? Als je geen thuis meer hebt, waar verlang je dan naar? In het tweede deel, getiteld ‘Over de redding’ lees je over de opluchting, de bevrijding maar ook de moeite die het kost om je thuis te voelen in een vreemd land. De cultuurverschillen die er altijd zullen zijn, maar ook het gevoel een vreemdeling te zijn, ondanks dat je ergens al jaren woont.  

‘Vluchtelingen raken vaak tussen wal en schip. En als ze aan land komen, worden ze afgescheept. Dat is frustrerend. Het vreemde land is de vreemdeling een raadsel. Even toegankelijk als ongenaakbaar. En hij leert dat een landrot geen zeebenen, maar een rotland wel zeearmen heeft. Een nogal moeizame grap.’

 
Dit citaat is een prachtig voorbeeld van hoe Trojanow speelt met taal, maar ook van de kracht van de vertaling van José Rijnaarts. Er is niets van de woordspelingen, uitdrukkingen en poëtische taal van de originele tekst verloren gegaan. Daardoor raak je regelmatig ontroerd tijdens het lezen van dit boekje. Soms zijn de verhaaltjes wel erg kort, je zou verder willen lezen, hoe loopt het af? Dit is misschien juist wel de boodschap in dit verhaal; een vluchteling weet immers ook nooit hoe het afloopt.  

Na de vlucht is een verfrissend boekje met een interessant inkijkje in de gedachten en gevoelens van ‘een vluchteling’. Ilija Trojanow is zelf in 1971 vanuit Bulgarije met zijn ouders naar Duitsland gevlucht en schrijft dus vanuit ervaring. We kennen hem vooral van zijn roman De wereldverzamelaar uit 2008 waarvoor hij de Preis der Leipziger Buchmesse kreeg. Bij uitgeverij De Geus verschenen meerdere vertalingen van zijn werk.  

Iedereen die zich ooit bezighoudt of in aanraking komt met iemand die heeft moeten vluchten, zou dit boekje moeten lezen. Je raakt betoverd door de mooie woorden én bekijkt dit onderwerp eens vanuit een totaal ander perspectief. Daarbij is het omslag fantastisch vormgegeven alsof het een paspoort is. Een prachtig boekje om in de kast te hebben staan!