Politiek correct? Nee. Hoognodig? Des te meer.

"Ik zou willen dat de mens vrij was om alles belachelijk te maken en te bespotten (…) Ik kan het niet vaak genoeg zeggen: geen goden meer, Fransen, geen goden meer, tenzij gij wilt dat hun trieste heerschappij u opnieuw in alle verschrikkingen van het despotisme zal storten; alleen gij kunt hen vernietigen door de spot met hen te drijven; alle gevaren die zij met zich meebrengen zullen onmiddellijk hun kop opsteken indien gij een bepaalde waarde aan deze dingen toekent. Sla hun idolen niet in woede neer: verbrijzel ze spelenderwijs, dan zal het vooroordeel vanzelf uitsterven."

Khomeini, Sade en ik vangt aan met dit fantastische citaat van Sade, waarmee Abnousse Shalmani meteen de harde toon zet voor een boek geboren uit frustratie en ontstemming, waarin haar afkeer van de islamstaat van elke pagina spat. Shalmani groeide op in Teheran onder Khomeini, en verhuisde op achtjarige leeftijd naar Parijs. Na haar studies geschiedenis en een korte loopbaan in de journalistiek, debuteerde ze in 2014 met Khomeini, Sade en ik. Het boek leest als een biografie en politiek pamflet, maar is bovenal een sterk pleidooi voor het feminisme en de scheiding van Kerk en Staat.

Wanneer Shalmani twee is, breekt in Iran de Revolutie uit. Onder het strenge bewind van ayatollah Khomeini worden vrouwen in het strakke keurslijf van de islam gedwongen, en verborgen achter de donkere lappen van de wet. Door de pure gelatenheid waarmee vrouwen zich onderwerpen aan dit onrecht, komt de jonge Shalmani in opstand op de enige manier die ze als kind kan bedenken, door zich systematisch uit te kleden op het schoolplein en aldus haar middenvinger op te steken naar Khomeini en de bewakers van de revolutie. De ludieke bewoordingen ‘baardmannen’ en ‘zwartjurken’ geven haar relaas iets luchtigs, maar maken het tegelijk des te schrijnender. Aanslepende gruwelijkheden en de steeds brutalere onderdrukking van vrouwen maken de situatie voor het gezin onhoudbaar, waarop ze het land ontvluchten. Eenmaal bevrijd uit de dictatuur krijgt Shalmani’s aversie van de islam duidelijker vorm, en haar verbolgenheid over de vele vrijwillig gesluierde vrouwen die ze in Parijs ziet, kent geen grenzen.

In de nasleep van de controverse rond De Duivelsverzen van Salman Rushdie, wordt haar duidelijk hoe sterk de kracht van het woord is, en vindt ze uiteindelijk haar eigen stem door haar fascinatie voor de libertijnse literatuur, met name het werk van Sade. "Het voorwerp boek, de handeling schrijven, geduldig lezen zouden mijn wapens worden. En die wapens waren veel effectiever dan me uitkleden."

In een eenvoudige stijl, waarbij ze geen blad voor de mond neemt, pleit Shalmani hard voor vrijheid, democratie en een kritische geest, en vecht ze tegen de onderdrukking van vrouwen die onder de invloed van de sluier hun stem en bestaansrecht dreigen te verliezen. Met quotes die aan je ribben blijven plakken, geeft Khomeini, Sade en ik veel stof tot nadenken. Ze provoceert, maar wie kan het haar kwalijk nemen? In deze radicaliserende wereld, waar het moslimextremisme voortdurend achter de hoek loert, zijn beslist meer luide stemmen als die van Shalmani nodig. "Ik geef niet op, want de baardman die me zover krijgt dat ik zal zwijgen moet nog geboren worden. Zwijgen is zich gewonnen geven."