De grote literaire helden van Nesser

We hadden ons er al lang bij neergelegd dat er een eind was gekomen aan de levens van commissaris Van Veeteren en Gunnar Barbarotti, de twee fictieve helden uit het rijke oeuvre van de Zweedse misdaadschrijver Håkan Nesser. Maar ziet, 16 (!) jaar na de tiende ‘Van Veeteren’ (Van Veeteren en de Zaak G.) en 7 jaar na de vijfde ‘Barbarotti’ (De slager van Klein-Birma) is daar plotseling De Vereniging van Linkshandigen, waar niet alleen de vertrouwde Van Veeteren opduikt, maar waarin ook Barbarotti een belangrijke rol speelt. 

Niet eerder waren de twee grote literaire helden van Nesser samen actief in één boek. Het is niet duidelijk waarom de Zweedse schrijver, die de laatste jaren prachtige losstaande thrillers schreef als De levenden en doden in Winsford, zijn beide helden een tweede leven gunt, maar blijkbaar had hij, net als veel van zijn lezers, heimwee naar de rustige Van Veeteren en de Zweeds Italiaanse speurneus.

Het is dat de uitgever op de cover al verklapt dat zowel Van Veeteren als Barbarotti een rol speelt in De Vereniging van Linkshandigen, anders had je als lezer lang de indruk gehad dat het hier, na zestien jaar afwezigheid, om de 11de Van Veeteren ging. Tot aan de helft leest het boek als een klassieke Van Veeteren, de commissaris in ruste die zijn dagen doorbrengt in zijn antiquariaat, een boekhandelaar die het liefst het bordje ‘gesloten’ achter de deur hangt, want aan het verkopen van zijn geliefde boeken heeft hij een broertje dood.

Van Veeteren staat aan de vooravond van zijn 75ste verjaardag en samen met zijn vrouw Ulrike Fremdli heeft hij bedacht dat hij die gebeurtenis ver weg wil vieren, in Nieuw-Zeeland. Dat althans, zeggen ze tegen vrienden en familieleden, ze willen gewoon geen ‘gedoe’, want in werkelijkheid gaat het echtpaar naar een pension aan de kust van het fictieve land waarin de ‘Van Veeterens’ traditioneel spelen. Daar wil de oud-commissaris zich nog eens buigen over een oude zaak, een geval van brandstichting in een pension waarbij 21 jaar eerder, in 1991, vier mensen omkwamen, de waarschijnlijke dader verdween spoorloos. Het is een van de weinig zaken die Van Veeteren destijds als actief politieman niet tot een goed einde kon brengen, maar als het lijk van de mogelijke dader niet ver weg van de plaats delict - Molly’s Pension - in een greppel opduikt, gaat hij er, op verzoek van zijn voormalige collega Münster, toch nog eens naar kijken. 

Al snel moet de oude commissaris toegeven dat hij destijds fouten heeft gemaakt. 'Het was een overduidelijke zaak… helaas. Vijf mensen komen bij elkaar en houden een feest. Vier van hen worden dood gevonden en de vijfde is verdwenen. Vermoedelijk is hij ook degene die het initiatief heeft genomen. Vergeet niet dat negen van de tien zaken eenvoudig en duidelijk worden opgelost.'

Niet dus, want de mogelijke dader blijkt dus ook in de nacht van de brandstichting te zijn omgebracht. Het stelt Van Veeteren voor raadsels. Zijn vrouw Ulrike fungeert in het boek vooral als klankbord, ze interviewen oude getuigen, lezen het dossier nog eens goed door, maken ondertussen strandwandelingen en drinken een goed glas. Langzaamaan wordt duidelijk wat er zich werkelijk heeft afgespeeld in de fatale nacht in Molly’s Pension en wat er in de jaren eerder allemaal aan voorafging. Wat is bijvoorbeeld de rol van de tweeling Clara en Birgitte Behrens en hun oppaskindje? 

Pas als we halfweg zijn duikt Gunnar Barbarotti plots op, eerst nog geheel zelfstandig - dat je denkt: goh het is allemaal wat geforceerd bedacht door Nesser - maar allengs beginnen de verhaallijnen die sowieso al pittig door de tijd heen springen, elkaar te raken. Het is allemaal weer bijzonder knap gedaan door Nesser, de ware erfgenaam van Sjöwall & Wahlöö en Henning Mankell. 

Grappig ook dat de schrijver het fictieve land waarin de ‘Van Veeterens’ traditioneel spelen (een mix van Nederland, Vlaanderen en Duitsland, met de hoofdstad Maardam) doet samensmelten met het ‘echte’ Zweden van Gunnar Barbarotti. Zoals we van hem gewend zijn, schreef Nesser ook ditmaal geen ‘puntje-van-je-stoel-thriller’, maar gaf hij ons opnieuw een juweel van een literaire, psychologische whodunnit, die ons geen moment rust gunt. We zijn trouwens wel benieuwd of er nu echt een eind is gekomen aan de literaire levens van Van Veeteren en Barbarotti.