Antisemitisme heeft zich in de mens genesteld

De verschrikkingen van de Holocaust hebben het antisemitisme niet kunnen uitbannen. Professor Deborah Lipstadt (1947), hoogleraar Moderne Joodse Geschiedenis en Holocaust Studies aan Emory University in de Verenigde Staten, draagt gedetailleerde voorbeelden aan van het hoe en waarom. In een fictieve dialoog met een Joodse studente en een collega pakt ze zo ongeveer alle denkbare facetten bij de kop.

Links en rechts levert exponenten van klakkeloze Jodenhaat, niet zelden gestoeld op de Israëlische politiek van nederzettingen in Palestijns gebied. In Antisemitisme Hier En Nu spint ze het vraagstuk uit en komt met heldere analyses en krachtige argumenten. Jodenhaat, die in de Oudheid een religieuze lading had, werd vanaf de achtste eeuw gevoed met politieke motieven. De reden voor het antisemitisme zijn divers. Lipstadt is hard voor Trump, die volgens haar met de daad bestrijdt wat hij met de mond belijdt.  Zijn pleidooi voor verplaatsing van de ambassade naar Jeruzalem is in haar optiek pure maskerade. Openlijke sympathie voor witte racisten en nationalisten ziet ze als het andere gezicht van de president. Labour-leider Jeremy Corbyn heeft het helemaal verkorven door zich achter andermans antisemitisme te scharen en er althans geen afstand van te nemen, met name niet waar het om Holocaust-ontkenners gaat.

Ze kapittelt de toename van vijandigheid in de Verenigde Staten, maar ook In Frankrijk en Duitsland, waar ze overigens wat de laatste twee betreft de afwijzende houding van de regering tegenover plaatst.  Ze neemt afstand van de Israëlische agressie, maar kan een boycot om ethische en politieke redenen daarin geen plaats geven. Zorgen zijn er over de houding van regeringsleiders in Oost Europese staten, met Hongarije en Polen als koplopers. Dat de Irsaëlische premier Benjamin Netanyahu er om economische redenen geen afstand van neemt, is haar een doorn in het oog.

Indrukwekkend is de aanklacht tegen Amerikaanse universiteiten, zoals die van haar ‘eigen’ Emory, waar aantoonbaar Joodse studenten op slinkse wijze werden achtergesteld en pas na een halve eeuw excuses kregen voor iets wat hun leven naar een diep dal trok. Het instituut DBS, Boycot Desinvesteringen en Sancties en haar slinkse methodes van het boycotten van Joden om de simpele reden dat ze Jood zijn, krijgt er flink van langs.

De kracht van het boek is dat het inzichtelijkheid verschaft in een immens vraagstuk en aanzet tot nadenken. Antisemitisme dat zich door de eeuwen heen diep genesteld heeft in het menselijk brein. Joden over de hele wereld krijgen het dringende advies mee om niet in een negatieve spiraal te blijven hangen. Uitgaan van het ergste als wapen om ontwikkelingen te accepteren. Een pleidooi ook om de bloei van gemeenschap, cultuur en natie meer naar voren te halen in het zelfbeeld.

Het zal menig lezer overkomen dat hij of zij bij zichzelf te rade gaat bij de confrontatie met vormen van antisemitisme die je als zodanig niet eerder aanvoelde, die je van generatie op generatie meekreeg, zoals een overgedragen geloof en politieke keuze. Een vorm van faciliteren van het kwaad zonder bewustzijn. Lipstadt houdt een spiegel voor: een (aan)klacht maar niet één die om medelijden vraagt, wel om nadenkendheid.

Ook een waarschuwing aan haviken in eigen kring, die de het vreedzaam naast elkaar leven van Joden en Palestijnen aan de Westoever net zo onmogelijk achten als het aanstrijken van een lucifer op een stuk zeep. Waar een wil is, is een weg, hoe lang en moeizaam dan ook.