Mooi, maar vreemd verhaal

Frankenstein in Baghdad werd geschreven door de Irakese auteur Ahmed Saadawi. In 2013 werd het boek al in het Arabisch uitgegeven. Nadat het boek in 2014 de internationale prijs voor Arabische fictie won, werd het vertaald in het Engels en dong het boek in 2018 mee voor de internationale Man Booker prijs.  

Frankenstein in Baghdad neemt je mee naar het door Amerika bezette Irak waarin het normale leven gewoon doorgaat, maar dan wel in een wereld die doordrongen is van oorlog en geweld. Faraj is makelaar, Farid is journalist en Hadi is een verzamelaar. Ieder doet zijn werk en leeft zijn normale leven, terwijl links en rechts met grote regelmaat bomaanslagen plaatsvinden in hun leven. Hadi verzamelt, naast meubels, lichaamsdelen van omgekomen slachtoffers van bomaanslagen. Deze stelt hij samen tot een compleet lichaam. Dit doet hij om zo een respectvolle uitvaart te eisen van de overheid. Hij noemt dit lichaam de ‘whatsitsname.’  

Tot zover vertelt Saadawi een geloofwaardig, realistisch verhaal. Wat aan de ranzige kant, maar het zou kunnen gebeuren. Er wordt een beeld geschetst van een chaotische stad, waarin mensen zo goed mogelijk het normale leven proberen voort te zetten. Totdat er een geest van een hotelbewaker zijn lichaam kwijtraakt tijdens een bomaanslag en gaat dwalen over het kerkhof op zoek naar een oplossing. Vanaf hier begint het verhaal een magischrealistische kant op te gaan die doet denken aan The graveyard book van Neil Gaiman. Als de ‘whatsitsname’ tot leven komt is de realistische kant van het verhaal volledig verdwenen.  

De manier waarop het boek is opgebouwd is chaotisch. Er wordt veel gewisseld van perspectief en plaats. Ook schiet het verhaal voortdurend door de tijd heen. Dit komt het leesgemak niet ten goede en zorgt ervoor dat je goed moet opletten tijdens het lezen. Echter creëert dit wel een sfeer die je verwacht in een stad die belaagd wordt door aanslagen en geweld. De chaotische opbouw van het boek lijkt bewust gedaan zodat je als lezer, net als de karakters uit het boek, voortdurend op je hoede bent.  

De personages in dit boek zijn er in grote getalen. En allen hebben ze een eigen verhaal. Gelukkig begint het boek met een lijst waarin alle personages beschreven staan, want die is meerdere keren nodig om tijdens het verhaal naartoe terug te bladeren om even te checken over wie het nu precies gaat. Elk personage heeft een eigen verhaallijn, die niet allemaal samenkomen aan het einde van het boek. Hierdoor krijg je als lezer door het hele boek heen nooit echt het gevoel dat je één doorlopend verhaal aan het lezen bent, en dat is jammer. Wel raken alle verhalen elkaar op een bepaald punt in het boek en houdt de plot een duidelijk verband tussen een hoop van de personages.  

Wat dit boek voor een Westerse lezer heel interessant maakt is de culturele achtergrond van waaruit het geschreven is. Omdat het een mengeling is van fantastische elementen in een zeer realistisch opgezette wereld is het soms moeilijk aan te voelen waar de realiteit ophoudt en de fantasie van de auteur begint. Zo maakt de politie gebruik van waarzeggers en magiërs. Hierover wordt in het verhaal gesproken alsof het de normaalste zaak is. Wat in ieder geval duidelijk is, is dat er op een bijzondere manier omgegaan wordt met de dood en verlies van geliefden. Ook is een duidelijk thema in het boek: het verschil tussen goed en kwaad. De vraag of een persoon alom goed of slecht kan zijn komt vaker terug in het verhaal.

'Death gives the dead an aura of dignity and makes the living feel guilty in a way that compels them to forgive those who are gone.' (p. 83)

Geen makkelijk boek dat je zomaar op een zomerse middag op het strand op zou pakken. Maar, als je tegen wat gruwelijkheden kan en graag over andere culturen leest, zeker een aanrader.