De kunst om doeltreffend buiten schot te blijven

In Billie & Seb, de nieuwste roman van Ivo Victoria (1971), krijgt de 17-jarige Seb Stevens voor kerst van zijn ouders een (airsoft) geweer cadeau. Het is volgens hen de beste manier om de jongen uit zijn sociale isolement te halen, al zijn vrienden hebben er immers één. Seb is een bijzondere en waarschijnlijk autistische jongen (“tot een heldere diagnose was het nooit gekomen”). Als kind liep hij steevast rond met een zwarte bivakmuts over zijn hoofd getrokken en ook als tiener is hij op sociaal vlak nog steeds erg op zijn hoede. Hij maakt geen oogcontact, vat dingen letterlijk op en grapjes maken gaat hem al helemaal niet goed af. Alleen bij de drie jaar jongere Billie kon Seb zichzelf zijn – kon, want Billie ligt na een tragisch ongeluk op de trampoline in het ziekenhuis.

Toch schuilt er veel meer in Seb dan sociale onhandigheid. Het is bovenal een gevoelige jongen die treurt om het verlies van zijn zielsverwant die hij, door zijn labiele toestand, niet mag bezoeken. Onder dit verdriet smeult een steeds heviger wordende gewelddadigheid die Seb voor zijn toeschouwers – zijn familie, vrienden en de lezer – goed verborgen weet te houden. Pas wanneer de jongen een geweer in zijn handen heeft, worden de eerste scheurtjes in het cement zichtbaar en brokkelt zijn beschermende muurtje langzaam maar zeker af.

Billie & Seb is de nieuwste roman van Ivo Victoria, pseudoniem van Hans van Rompaey. De Vlaamse auteur schreef eerder de romans Hoe ik nimmer de ronde van Frankrijk voor min-twaalfjarigen won (en dat het me spijt), Gelukkig zijn we machteloos en Dieven van vuur. Zijn werk verscheen op verschillende long- en shortlisten en won diverse prijzen. Victoria heeft een poëtische schrijfstijl, vol vergelijkingen en zorgvuldig aaneengesloten alliteraties (“droge dreun”, “weerbarstig wolkje”). Verschillende perspectieven wisselen elkaar af in deze donkere coming-of-age roman. Zo komen de visies van de ouders en de oom van Seb aan bod, worden er korte flashbacks verteld van de tijd die Billie en Seb samen in en rond het fictieve dorpje Gaspel hebben doorgebracht en gaat het verhaal dieper in op de tragische geschiedenis van de oude boerderij waar de jongens met hun geweren op elkaar schieten.

De beeldende schrijfstijl van Victoria moet de lezer liggen – het boek kabbelt (slechts) rustig voort met hier en daar een langdradige passage waarin de hoeveelheid metaforen duidelijk wat te overvloedig wordt. Victoria creëert echter vanaf de eerste bladzijde een onheilspellende sfeer in zijn roman. Deze sfeer weet hij tot aan het eind toe vol te houden waar het plot uiteindelijk, onderworpen aan de blik van scherpschutter Seb, doeltreffend climaxeert. Daarnaast schept Victoria een bepaalde afstand tussen de lezer en het boek. Er is voortdurend sprake van “de” moeder, “de” vader en “de” oom – Seb maakt nergens onderdeel van uit en is, evenals comapatiënte Billie, ongrijpbaar voor de personages in de roman en voor de lezer. De gebeurtenissen lijken zich hierdoor van een afstandje af te spelen, alsof er zich een glazen wand over de pagina’s heeft opgetrokken die alle verbindingen, gedachten, dialogen en geloste schoten doet dempen. De dreigende radicalisering van Seb wordt hierdoor echter des te dramatischer en versterkt het gevoel dat niet alleen de lezer, maar ook de overige personages in het boek enkel nog machteloos kunnen toezien hoe het noodlot zich voor hun ogen voltrekt.

Billie & Seb is net een trampolinesprong – zoals een springer na een succesvolle sprong nimmer de hemel weet aan te raken, blijft de roman uit de greep van de lezer. Daartegenover staat dat Victoria deze laatste wel veilig buiten schot weet te houden.