Feeling blue without you(r uitstraling)

Wanneer de moeder van de ik-persoon overlijdt aan kanker, proberen vader en dochter samen hun leven weer op te pakken. Vader is hoofd van een psychiatrische inrichting en heeft het hart op de goede plek. Moeder was actrice en werd verteerd door een minderwaardigheidscomplex dat ze van alle kanten probeerde te compenseren. Zo wilde ze het liefst een wonderkind en deed, in het bijzijn van andere mensen, dikwijls alsof haar dochter zo’n kind was. De ik-persoon weet nog goed dat haar moeder “het ook vaak had over uitstraling, en vooral over mensen die dat niet hadden. Dat waren verschrikkelijke mensen. Die waren nog erger dan lelijke mensen.” Een opmerking die jaren later nog altijd donkere schaduwen werpt over het leven van de hoofdpersoon. Want, vraagt ze zich terecht af, wat is deze uitstraling eigenlijk en hoe verkrijg je het als dat nu juist net is wat je mist?

Na haar eindexamen vertrekt de ik-persoon naar Parijs om aan haar eerste roman te gaan werken. Veel komt er echter niet van – gedachten aan haar gedoemde affaire met een getrouwde man (die ze zelf ‘echte’ liefde noemt) interfereren met haar schrijfwerk en in de Franse hoofdstad komen de rare types op haar af als vliegen op stroop. Al snel zit ze samen met haar vader weer in de auto terug naar Nederland. Mannen, het schrijverschap en de storende geluiden die anderen maken – het lijkt de passieve hoofdpersoon niet mee te zitten en haar leven gaat als in een waas aan haar voorbij. “Maar als je zelf mislukt bent, wordt je kind ook een beetje mislukt geboren. Dat is nu eenmaal zo. Mijn vader was ook al niet zo goed gelukt,” merkt ze slechts wrang op.

Mensen zonder uitstraling is de debuutroman van Jente Posthuma. Posthuma publiceerde verhalen in o.a. De Revisor, Das Magazin en De Gids en won in 2012 de A.L. Snijdersprijs voor het beste zeer korte verhaal. In haar roman deelt Posthuma, zoals tevens het advies van vader aan dochter luidt, het leven van de hoofdpersoon in afzonderlijke tijdsblokken in. Op deze manier laat ze de lezer kennismaken met de ik-persoon als tiener, puber, studente en moeder. Geleidelijk valt haar roman uiteen in een reeks korte verhalen waarin sommige ontwikkelingen plots uit de lucht komen vallen. Hierdoor is het plot vaak even stuurloos als de hoofdpersoon. De enige constante in de roman is de moeder van de ik-persoon die in alle verhaaltjes op de achtergrond voelbaar aanwezig is.

De thema’s in Mensen zonder uitstraling zijn donker en zwaar maar de roman zinkt hier niet in weg. De inktblauwe zinnen zijn doorspekt met ironie waardoor Posthuma haar roman toch licht en luchtig op zijn plek weet te houden. De kracht van haar roman ligt dan ook vooral in enkele prachtig gecreëerde zinnen die, bedekt onder een deken van melancholie, bijna geestig zijn: “Mijn moeder had een groot hoofd, dat was haar geluk. Kaal stond haar goed.” Zelfs in dit opzicht lijkt de ik-persoon niet op haar moeder en haar beste vriend, Thomas, doet er nog een schepje bovenop door te stellen: “Onder een guillotine is een klein hoofd juist wel handig.”

Hetzelfde paradoxale effect bereikt Posthuma met scènes als het lijk, de toast op de bruiloft en de vriendin met ADHD om vervolgens onverstoorbaar aan een volgend verhaaltje te beginnen. In dat opzicht ligt Posthuma’s debuut zo sterk afgebakend dat zelfs de blauwe inkt niet meer kan uitlopen.