Toegankelijk en indringend

Iedereen kan wel iets over de Tweede Wereldoorlog vertellen. Over de opkomst van het nationaal-socialisme, over de bezetting van Nederland en de bevrijding van de onderdrukte landen. Maar over de periode erna wordt een stuk minder gesproken, terwijl voor veel mensen de onderdrukking door heersende regimes niet stopte na de oorlog.  

Aline Sax heeft dan ook een belangrijk onderwerp gekozen voor haar nieuwste boek: de periode van de verdeling van Duitsland. Want hoe kan het dat een land, ja zelfs één stad, door andere landen wordt opgedeeld? Welke gevolgen heeft dat voor de inwoners?  

1961- ‘Ze hadden hun prikkeldraad niet alleen dwars door mijn stad gelegd, maar ook dwars door mijn leven.’
Julian woont met zijn familie in het Russische deel van Berlijn. hij werkt echter in West-Berlijn, waar hij zijn vrienden heeft en waar hij op een ochtend Heike ontmoet. Zij woont sinds kort in West-Berlijn en Julian neemt zich voor haar zijn stad te laten zien en al snel zijn de twee onafscheidelijk. Tot de komst van de Muur. Van de ene op de andere dag zijn de grenzen naar West-Berlijn gesloten en kan Julian geen kant meer op. Hij raakt zijn baan kwijt, zijn vrienden en Heike. Hij besluit om samen met zijn broer Rolf naar het Westen te vluchten, maar tijdens het plannen van hun vlucht beseffen ze dat de risico’s voor hun vlucht mogelijk te hoog zijn. Eenmaal onderweg kunnen ze alleen niet meer terug.  

1977 - ‘Zijn doodstille houding. Zijn kille blik. Stasi. ik wist het meteen.’
Marthe en haar broer Florian mogen sinds een paar jaar weer naar de universiteit en hun moeder mag haar werk als kunstenares weer oppakken. Ze weet niet waarom haar moeder door de Stasi in de gaten werd gehouden, maar ze weet wel dat het iets te maken heeft met haar oom Julian, over wie iedereen in haar familie angstvallig zwijgt. Maar zelf heeft Marthe ook geheimen. Samen met Florian is ze lid van een geheime leesclub en met de komst van een nieuw clublid gaat de groep zelfs over tot het actief betogen voor veranderingen in de samenleving, iets waar de Stasi zware consequenties aan hangt. Hoe lang kan ze nog onopgemerkt doorgaan? Hoe lang voordat de Stasi een interesse in haar zal nemen?  

1989 - ‘Ze intimideerden me. Bedreigden me. maar ik kan het niet laten rusten. Ik wil het niet laten rusten.’
Sybille woont nog steeds bij haar grootouders als haar tante overlijdt en op de begrafenis ziet ze opeens Marthe staan, haar nicht die al twaalf jaar verdwenen is. Marthe vraagt haar om hulp, maar Sybille begrijpt niet waarom ze teruggekomen is. Is Marthe wel te vertrouwen? Als haar opa in een rusthuis komt te liggen en haar oma een hersenbloeding krijgt, staat Sybille er alleen voor. Samen met een vriend gaat ze steeds vaker op bezoek bij een ondergrondse vredesbeweging. Wanneer ze ook in contact komt met een Stasi-agent die haar vraagt om haar vrienden te bespioneren, beseft ze dat ze gevaarlijk spel speelt. En dan verschijnen er scheuren in het regime…  

Grensgangers vertelt een indringend en spannend verhaal over een te weinig besproken tijdperk. Sax schetst een duidelijk beeld van de spanningen, de angsten, maar ook de hoopvolle momenten die de inwoners van een verdeelde stad meegemaakt hebben. Haar achtergrond als historica zorgt ervoor dat deze ondergeschoven periode tot leven komt, al kan het Vlaamse woordgebruik sommige Nederlandse lezers misschien verwarren (‘Laat je niet zo doen!’). Het ontgoochelende einde en de onbeantwoorde vragen zijn zowel een minpunt als een pluspunt: de interesse is gewekt en men wil méér lezen. Zelfs als je alleen op zoek bent naar een goed boek om te lezen, is Grensgangers een aanrader.