Hoe de paling door de liefde van een zoon heen zwemt

De ‘palingkwestie’ is een intrigerend onderwerp. De levensloop van deze dieren bevat nog genoeg hiaten om de paling absoluut mysterieus te houden. Waarom is de Sargassozee zo belangrijk voor hen en hoe komt het dat niemand ooit twee palingen heeft zien paren? Vele wetenschappers hebben in de loop van de geschiedenis gepoogd om verklaringen te vinden voor de onbekende factoren en zijn daar in meerdere of mindere mate in geslaagd. Bekende namen als Aristoteles en Sigmund Freud hebben zich op enig moment in hun carrière ook gewijd aan de geheimen van de paling.

Patrick Svensson zelf vist al zijn sinds zijn kindertijd op palingen, samen met zijn vader. Voor hem belichaamt de paling de band die hij heeft met zijn vader, maar het is tegelijkertijd ook de brug naar meer existentiële vraagstukken. De auteur trekt parallellen tussen persoonlijke, filosofische en ‘paling’ kwesties. Hoe komt een Zweedse journalist die zich vooral bezighoudt met cultuur nu bij een boek over de paling? Svensson (1972) schreef er twee jaar geleden al een essay over en daar vloeit nu dit debuut uit voort. De lange weg naar huis is een groot succes in eigen land en de rechten werden verkocht aan niet minder dan 33 landen.

Het mooie aan dit boek is de samenvloeiing van allerlei feiten over de paling, filosofische kwesties die in een goed verteerbare vorm worden gegoten en de liefde van Svensson voor zijn vader. Het is bijzonder hoe de auteur erin slaagt om van De lange weg naar huis één geheel te maken, met zoveel verschillende invalshoeken. Na het lezen heb je pas door hoeveel informatie er eigenlijk in verwerkt is en hoeveel research eraan vooraf gegaan moet zijn. Het lezen stokt nergens en de overgangen tussen die verschillende thema’s gebeuren vloeiend, waardoor je de transities bijna niet ervaart.

Bijzonder zijn de passages waarbij Svensson het over mariene bioloog Rachel Carson heeft. Deze zijn erg mooi als achtergrond en er spreekt veel respect uit voor haar werk.  Het uitsterven van de paling is één van de vele problemen waar we de vandaag de dag mee te maken krijgen en het hangt samen met de kritieken die Carson al in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw uitte. Waar zijn we als mens mee bezig, als we onze aarde schade toebrengen?

‘Ten aanzien van de paling mogen we banale vragen stellen, gewoon omdat er ook op de banale vragen niet altijd een antwoord is. Daar mogen we ook wel blij om zijn. We mogen ons gelukkig prijzen dat er ondanks alles grenzen zijn aan wat wij weten. Dat is niet alleen maar een verdedigingsmechanisme, maar ook een manier waarop de mens ermee kan omgaan dat de wereld moeilijk te doorgronden is. Het geheimzinnige heeft zijn eigen aantrekkingskracht.’

Svensson heeft een stijl die perfect bij de thema’s van het boek past en het is de combinatie van de twee die het geheel aansprekend maakt. Hij stelt vragen of oppert hypotheses, en dat sluit aan bij de filosofische inslag van De lange weg naar huis. Hij betrekt de lezer actief bij het boek en slaagt er zo in om, met de paling als leidraad, op een heel gezapige manier iedereen aan het denken te zetten.

Ook al spreekt hij tot de lezer in de ik-vorm wanneer hij het over zijn vader en zijn verleden heeft, toch bewaart hij ook een bepaalde afstand. Het lijkt alsof Svensson het geheel overschouwt en zo de kaders doorbreekt van hoe je een verhaal vertelt. Het werkt verruimend en voelt ook fris aan. De lange weg naar huis is een perfect boek voor de beschouwende lezer die graag zijn horizon verruimt. Misschien is het enige jammere wel dat de originele Zweedse cover niet bewaard is voor de Nederlandse versie.