Een intiem portret van Portugal

Als Portugal voor het lezen van dit boek nog niet je volgende favoriete vakantiebestemming was, dan is dat bij deze veranderd. Lieke Noorman schetst een portret dat het land alle eer aandoet, zonder daarbij de pijnlijke zaken uit het verleden te negeren. Integendeel, deze worden met een open blik benaderd en dragen alleen maar bij aan het realistische beeld dat zo gecreëerd wordt. Portugal!Portugal!Portugal! Here we come!

Lieke Noorman (1957) werkte als journaliste voor Vrij Nederland, HP/De Tijd, Avenue, VPRO radio, de Volkskrant en NRC Handelsblad. Portugal! Portugal! Portugal! is haar derde non-fictie boek, na Ankerplaats Amazone en Tootje – Het leven in een uitvaartcentrum.

Portugal! Portugal! Portugal!: Een tijdreis van Noord naar Zuid is een perfect gekozen titel. Lieke Noorman neemt je mee door tijd en ruimte, totdat je het gevoel hebt dat je Portugal vanbinnen en vanbuiten kent. In zeven hoofdstukken verduidelijkt Noorman telkens een stukje van de traditie en geschiedenis van dit toch wel melancholische land. De reis begint met de fado, het Portugese levenslied, waarvan Amália Rodrigues waarschijnlijk de belangrijkste vertegenwoordiger was. Het is meer dan de moeite om even Youtube af te struinen op zoek naar muziek van deze onvergetelijke zangeres. Daarmee kom je ook direct in de sfeer om de rest van het boek door te nemen.

Politiek gezien heeft Portugal in de twintigste eeuw heel roerige tijden meegemaakt. Waar António de Oliveira Salazar, of kortweg Salazar, van 1928 tot 1968 het land in zijn macht had, kreeg zijn opvolging in 1974 te maken met de Anjerrevolutie. Beide perioden worden uitgebreid besproken en daarbij is er meer dan voldoende aandacht voor persoonlijke verhalen. Hoe ervaart Santa Comba Dão het de dag van vandaag om bekend te staan als de geboortegrond van Salazar, de redder, de vader, de dictator? En hoe kijken de inwoners van de provincie Alentejo terug op de revolutie? Leeft de geschiedenis voort in het Portugal van vandaag?

Het toerisme heeft Portugal veranderd. Dat is te voelen tussen de regels van de tekst door, maar vooral in het achtste hoofdstuk bekijkt Noorman het Lissabon van vandaag. Bijna dertig jaar zijn verstreken tussen haar eerste bezoek aan Lissabon en nu, en ze vergelijkt en zoekt naar de verschillen tussen heden en verleden.

“Ik mag geen ouwe zeur worden, ik mag geen ouwe zeur worden. Het is de mantra die ik herhaal op het ritme van mijn voetstappen. Lissabon gaat niet tegenvallen, heb ik met mezelf afgesproken. Ooit fantaseerde ik dat ik voor altijd in deze stad zou blijven, nu wil ik me er opnieuw thuis voelen.”

In een erg liefdevolle, persoonlijke stijl zoekt Noorman de weg naar de waarheid en snuift ze de cultuur op van de erg verschillende delen van Portugal. De ruigheid van het noorden, de studenten in Coimbra, de strijdlust van de inwoners van Alentejo, alles heeft zijn eigen plek en vormt zo een onderdeel van een groter geheel. Je kan tijdens het lezen merken dat Noorman verliefd is op het land, maar het mooie aan haar journalistieke geest is wel dat ze eigenlijk altijd beide zijden van de medaille wil tonen. Iets is niet alleen maar goed of slecht. Er zit aan elk verhaal twee kanten. Mede daardoor, en door de zinnen die nergens haperen of moeite kosten om te lezen, blijf je van begin tot einde geboeid. Je hebt niet het gevoel dat er propaganda gevoerd wordt, dat je een rooskleurig beeld voorgeschoteld krijgt. Net dat ongedwongene voelt verfrissend aan.

Noorman schept een sfeer in Portugal! Portugal! Portugal! , een sfeer die je begrijpt als je luistert naar de stem van Amália en een stukje stokvis verorbert ondertussen. De grappige anekdotes worden afgewisseld met persoonlijke gesprekken met Portugezen uit allerlei delen van het land. Het boek dat daaruit voortvloeit is meer dan een reis- of cultuurgids. Het is een ode aan Portugal die veel lezers, bekend of onbekend met het land, zal kunnen bekoren én nieuwsgierig maken.