Vijf sterren voor een koortsdroom
Eigenlijk is een recensie van alleen Vernietiging van Jeff Vandermeer (Bezige Bij, 2014) net zo onzinnig als van de Reisgenoten zonder de Twee Torens en de Terugkeer van de Koning. De drie boeken uit Vandermeers Southern Reach-trilogie zijn weliswaar sterk verschillend van aard, maar uiteindelijk vormt Vernietiging met Autoriteit (en straks naar ik aanneem Acceptatie) één verhaal, één raadsel, één Area X, één Southern Reach.
En wie Vernietiging leest, begrijpt, en waardeert, kan bijna niet anders dan doorlezen in de twee vervolgen.
In Vernietiging maakt de lezer kennis met Gebied X, een voormalig natuurgebied op de Amerikaanse kust, dat al drie decennia op mysterieuze wijze is afgescheiden van de rest van de wereld. Elf expedities zijn het gebied al in gestuurd, met altijd vreemde, en vaak gruwelijke resultaten. De twaalfde expeditie bestaat uit vier vrouwen: een antropoloog, een landmeter, een psycholoog en een intelligente, introverte bioloog, de verteller van het verhaal. Door haar ogen maken we kennis met het verlaten, overwoekerde gebied, de doodnormale, maar toch griezelig vreemde flora en fauna, de verlaten vuurtoren die een onbegrijpelijke aantrekkingskracht uitoefent, en de topografische anomalie, een ondergrondse constructie die het onheilspellende centrum lijkt te vormen van Gebied X, zo niet geografisch, dan wel psychisch.
De verkenning van Gebied X zet al gauw de hele expeditie onder spanning. Niets is wat het lijkt, alles verontrust of jaagt angst aan, en de eigen demonen van de expeditieleden krijgen een steeds grotere invloed, terwijl het gebied zelf, dat steeds meer een vijfde hoofdpersoon wordt, zich tegen hen lijkt te keren.
Wie nu direct aan Lost denkt, heeft niet helemaal ongelijk: de manier waarop Gebied X een eigen karakter lijkt te hebben, en van verontrustende mysteriën aaneen hangt, heeft wel wat gemeen met het eiland uit de hitserie van J.J. Abrams. Zelf dacht ik ook aan Lost, maar eerder nog aan Myst, dat trage, verslavende, van raadsels aaneen hangende computerspel uit de negentiger jaren. Paradoxaal genoeg maken Vandermeers krachtige beschrijvingen van Gebied X het gebied heel reëel, bijna zichtbaar, bijna voelbaar; het is duidelijk dat hij de nodige tijd heeft doorgebracht in St. Marks National Wildlife Refuge, dat de inspiratie ervoor leverde. Toch overheerst de vervreemding.
Vandermeers soms poëtische, soms literaire, maar altijd trefzekere stijl draagt veel bij aan het onwerkelijke gevoel dat het boek oproept. Het feit dat geen van de hoofdpersonen ooit een naam krijgt versterkt de vervreemding nog. De beelden die hij oproept neigen soms naar droombeelden, de logica neigt naar droomlogica, en dan niet uit heldere, verhalende dromen: hier lig je als lezer koortsachtig te woelen. Als het verhaal uiteindelijk naar de onvermijdelijke confrontatie toewerkt, en de verwachte climax wordt bereikt, is zelfs die nog mysterieus en verontrustend; dit boek stuurt de lezer niet naar huis met netjes verpakte antwoorden, maar met meer vragen, en een onwerkelijk, nachtmerrie-achtig gevoel in het hoofd.
Een heel toegankelijk boek is het niet. Genoeg lezers zullen Vernietiging pretentieus en onnodig ondoordringbaar vinden, en afhaken. Zelf ben ik juist groot liefhebber van boeken die me met vragen laten zitten; die sterke emoties oproepen, vervreemding veroorzaken; die eisen herlezen te worden, schreeuwen om een vervolg.
En zoals gezegd: er zijn twee vervolgen, die je eigenlijk niet los kan zien van het eerste deel. In Autoriteit, dat chronologisch direct op Vernietiging volgt, stelt Vandermeer scherp op de Southern Reach, het instituut dat Gebied X onderzoekt, de expedities uitzendt, en bijna even mysterieus en ondoordringbaar is als het gebied zelf. En in Acceptatie wordt het verhaal van Autoriteit verder opgepikt, maar krijgen we tegelijk ook de voorgeschiedenis van Gebied X te zien. De gehele trilogie is een meeslepende, unheimische, fascinerende legering van science fiction, fantasy en horror, die ik achter elkaar heb verslonden, en die me bevredigd, verbijsterd, en verontrust achterliet.
Van mij krijgt Vandermeer vijf sterren en een Nebula-nominatie.
red: de recensent heeft de Engelse edities van de trilogie gelezen
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Floris Kleijne
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
