Overgangstijden, verwarring en schone kunsten
“Je weet te veel.” Dat is volgens Rein Berkhout het probleem van Simon Aardewijn. Simon Aardewijn is de hoofdpersoon in Jan Siebelinks nieuwe roman De blauwe nacht. In de herfst van zijn leven besluit Simon om een alomvattende dissertatie te schrijven over Joris-Karl Huysmans, volgens sommigen (in ieder geval volgens Oscar Wilde) de Franse hogepriester van de 19e eeuwse decadente literatuur.
De Nederlandse Simon, die, net zoals Jan Siebelink zelf, faam heeft gemaakt als vertaler van Huysmans' meesterwerk A rebours, pendelt heen en weer tussen het bruisende Parijs en zijn fraaie historische buitenhuis in Médan (het oude huis van Zolá), tussen zijn vrouw Martha en zijn jonge minnares Judith Tempelman. En tussen zijn rijke verbeelding en de ook al niet saaie werkelijkheid die hem omringt – het Frankrijk van 1962 dat het toneel is van een reeks bloedige aanslagen door de extreem rechtse terreurgroep OAS tijdens de Algerijnse vrijheidsoorlog.
Voor wie bekend is met de 19e eeuwse Franse letteren en iets weet van het fin de siècle is Siebelinks De blauwe nacht een rijke bron van allusies naar decadente gemeenplaatsen. Het boek A rebours [1884] was Huysmans' frontale literaire aanval op Zola's naturalisme. Huysmans' aanvankelijke flirt met het literaire ideaal van het tot in detail vangen van de grauwe werkelijkheid, had eerder geresulteerd in cynische, sociaal-realistische beschrijvingen van het lot van arme arbeidersmeisjes en ronddolende vrijgezelle sloebers. In het boek A rebours laat Huysmans de werkelijkheid los, op alle denkbare manieren.
Er valt veel te zeggen en te schrijven over de oorzaak, achtergrond en het wezen van Huysmans' overgang van de Naturalisten naar de meer mystiek-symbolistische wereld- en kunstopvatting, maar in Siebelinks De blauwe nacht (een roman en geen wetenschappelijke verhandeling), raakt Simon Aardewijn (ja, kijk die naam dan) vermorzeld tussen zijn hooggestemde visioenen en zijn verhouding met Judith, een vrouw in haar eigen overgangsperiode, op zoek naar onthechting in deze wereld, zijn vaste bezoeken aan een gezellige Afrikaanse prostituee en een wat ijdele affaire met Emmy Berkhout, de jonge vrouw van zijn promotor Rein.
De tegenstelling tussen het vlees en de geest, tussen het verval en het eeuwige, wordt in De blauwe nacht volgens een vrij klassiek stramien aan de lezer voorgeschoteld. Net zoals Huysmans' beroemdste protagonisten, wisselt Simon Aardewijn zijn monologen over de tijdsgeest en verwijzingen naar de hogere en lagere kunsten, af met vermoeiende escapades en prikkelende fantasieën, onder andere over zijn eigen droomdochter Elsa [o la la!] die zijn steun en toeverlaat is, ook in zijn buitenechtelijk avonturen met andere vrouwen. Ook hier, voor wie thuis is in het fin de siècle universum van Jan Siebelink dringen de verwijzingen naar Wagners opera-heldinnen zich op: Simon als heidense oppergod Wodan, blind aan één oog, die zijn trouwe dochter ooit heeft achtergelaten op een eiland. Elsa de hertogin van Brabant. De blauwe nacht is, voor wie het herkent, een overvolle mash-up van allerlei referenties aan allerlei decadent snoepgoed. Dat kun je pretentieus noemen, maar je kunt ook zeggen dat iedere Nederlandse roman waarin schrijvers als Jean Lorrain ook maar worden genoemd, lof verdient. Bovendien spiegelen ook hier vorm en inhoud van Siebelinks roman met het onderwerp van Simons proefschrift, Huysmans' held uit A rebours, Des Esseintes, wentelt zich ook in een Rabelaisiaanse overdaad aan culturele referenties.
De vraag blijft echter of de boven- en onderbuik werkelijk vervlochten raken. Siebelink probeert de vrij clichématige affaire tussen Simon en Judith Tempelman enig niveau te geven door verhitte dialogen over middeleeuwse mystici en hij rijgt zijn vertelling kunstig aaneen met het citeren van de Franse dichter Stephan Mallarmé. Maar voor wie het verstaat, lijkt Siebelink zich ook hierbij rekenschap te geven van de spagaat die De blauwe nacht parten speelt: tegelijkertijd iets zinnigs te zeggen over A rebours en een onderhoudende liefdesroman te schrijven. Gebruikt hij Mallarmé als buikspreekpop: “Het vlees is een trieste zaak en ik heb alle boeken gelezen...” Is het wat Jan Siebelink zelf dacht halverwege het schrijven van De blauwe nacht.
En wat te denken van de kritische opmerking van zijn promotor Rein “Je weet te veel” Berkhout, over de Franse schrijver Andre Malraux, op wie in Parijs 1962 een mislukte bomaanslag wordt gepleegd: “Te veel ideeën, te weinig vorm.”
Net zoals Simon Aardewijn worstelt met het gewicht van zijn eigen dissertatie, lijkt ook Siebelink zichzelf bewust van zijn falen om het wezen van Huysmans' decadentie te benaderen [je kunt overigens verhitte discussies voeren over de vraag of Huysmans' A rebours eigenlijk wel een decadente roman is, of het genre juist overstijgt].
Siebelinks De blauwe nacht doet een poging tot verheffing, tot levitatie – net zoals A rebours dat doet – maar het moet niet te gek worden. Voor de ware Huysmans-adept is Simon een wat flets figuur. Zijn overpeinzingen en affaires niet bizar genoeg. Simons eigen dochter Elsa, hoewel trouwe helper in het afpoeieren van zijn hysterische minnares Emmy, spaart haar vader niet als ze concludeert dat ze hem altijd een oppervlakkige man heeft gevonden. Waar dit beslist opgaat voor Simon Aardewijn [maar wat wil je ook met zo'n naam?], geldt dit zeker niet voor Siebelink zelf.
Het nagespeelde “Diner ter ere van een slechts tijdelijk gestorven mannelijkheid” [voor de Huysmans-liefhebber een soort secret handshake, voor wie het boek A rebours niet kent...ach, koop het, lees het...], een tenenkrommende poging van zijn vrouw en dochter Elsa, om Simon te feliciteren met zijn aanstelling als Lector aan de universiteit van Leiden. Waar Huysmans zijn decadente kluizenaars-held Hertog Jean de Floressas des Esseintes een groots tot in ieder detail kloppend rouwmaal laat organiseren, op een klein kasteeltje, met heren van stand en de meest laag bij de grondse hoeren, wordt Simon geblinddoekt in een huurlimousine gepropt en door een draaideur geduwd. De sauzen zijn zo zwart – als mogelijk. De wijnen zijn nagebootst – zo goed als mogelijk. De gangen worden niet opgediend door negerinnen – maar de serveersters hebben wel parels op hun kousen.
Simons geest is gefascineerd door Huysmans' held Des Esseintes maar zijn eigen leven blijft een imitatie. Geen wit pak met viooltjes, maar een licht pak met een blauwe polo. Maar laat nu net de imitatie, het kunstmatige, het thema zijn van A rebours.
Siebelinks heeft met De blauwe nacht een boek geschreven dat met veel kennis over Huysmans ' A rebours lastig als roman te recenseren is. Maar het was een interessante leeservaring die deze lezer heeft achtergelaten met drie belangrijke vragen:
– Wat had Huysmans zelf gevonden van De blauwe nacht?
- Zijn Jan Siebelink en Geerten Meijsing als mens en schrijver te vergelijken met respectievelijk J.-K. Huysmans en Gabriele d'Annunzio?
– Is Delphine Renard familie van Jules Renard?
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Frederick W.Rolfe
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
