Niemand is volledig onafhankelijk van een ander

Normale mensen (vertaald door Gerda Baardman) is het op zichzelf staande vervolg op Gesprekken met vrienden, de veelgeprezen debuutroman van de getalenteerde Ierse schrijfster Sally Rooney (1991). Haar tweede roman heeft inmiddels al een aantal literaire prijzen gewonnen en is op de longlist van de Man Booker Prize terechtgekomen.  

Hoofdpersonen in Normale mensen zijn Marianne en Connell. Ze zitten bij elkaar in de klas op de middelbare school. Marianne is een wat teruggetrokken meisje dat weinig vriendinnen heeft en in de pauze bij voorkeur Proust leest, terwijl Connell aantrekkelijk is en populair bij zijn schoolgenoten. Dat de twee toch wat met elkaar krijgen, komt doordat de alleenstaande moeder van Connell schoonmaakwerkzaamheden verricht bij de rijke ouders van Marianne. Connell en Marianne zijn allebei erg intelligent en er ontstaat een relatie die ze echter allebei geheimhouden voor hun klasgenoten. Wanneer Connell een ander meisje meevraagt naar het slotfeest is het voor Marianne duidelijk dat hij echt niet met haar gezien wil worden.  

Wanneer ze vervolgens allebei naar het prestigieuze Trinity College in Dublin gaan, zijn de rollen eigenlijk omgekeerd; omdat Marianne zich nu in een milieu bevindt waar ze zich meer op haar gemak voelt is zij degene die populair is en wordt Connell door zijn medestudenten gezien als een provinciaaltje. Marianne en Connell krijgen een soort knipperlichtrelatie; afwisselend hebben ze (in het geval van Marianne zelfs bijna destructieve) relaties met andere mensen, maar ze keren toch ook steeds bij elkaar terug, waarbij de lezer door het steeds wisselende perspectief meer weet van hun beweegredenen daarvoor en hun interpretaties van situaties. Het maakt van Marianne en Connell twee bijzonder levensechte personages, die je met grote interesse volgt, omdat je steeds nieuwsgieriger wordt naar ontwikkelingen in hun leven en hun relaties. Als een soort Droste-effect zijn dergelijke overwegingen ook in het boek zelf terug te vinden:  

‘Op een avond ging de bibliotheek dicht terwijl hij [Connell] net bij de passage in Emma was waar het ernaar uitziet dat Mr Knightley met Harriet gaat trouwen, en hij moest het boek dichtslaan en liep daarna wonderlijk emotioneel geagiteerd naar huis. Hij kijkt geamuseerd naar zichzelf als hij zich zo laat meeslepen door de dramatische ontwikkelingen in een roman. het voelt intellectueel niet serieus, die betrokkenheid bij fictieve mensen die al dan niet met elkaar trouwen. Maar het valt niet te ontkennen: literatuur raakt hem.’  

Rooney doseert de spanning in het boek op een briljante manier; er wordt vertraagd en versneld, er wordt vooruitgewezen en teruggeblikt en dat allemaal op zo’n manier dat de aandacht van de lezer geen moment verslapt. Maar de grootste kracht van Normale mensen zit hem in de bijzonder verfijnde manier waarop Rooney als een hedendaagse Jane Austen haar personages met groot psychologisch inzicht beschrijft; Marianne en Connell zijn twee kwetsbare jonge mensen die allereerst proberen te ontdekken wie ze zelf zijn en die hun best doen om ‘normaal’ over te komen op anderen, het zijn twee briljante studenten voor wie het leven zelf ingewikkeld is en die ontdekken dat ‘het leven soms momenten van vreugde biedt’ en dat niemand volledig onafhankelijk is van een ander. Hun herkenbaarheid maakt hen tot zeer levensechte karakters die de lezer in zijn of haar hart sluit.