Een onstuitbare gedachtestroom
De Portugese schrijver António Lobo Antunes heeft het zichzelf niet bepaald gemakkelijk gemaakt met de keuze voor zijn hoofdpersonage in zijn roman Voor wie in het donker op mij wacht. Celeste is achter in de zeventig, heeft een veelbewogen leven achter de rug met een carrière als actrice en is na twee huwelijken als weduwe achtergebleven, maar lijdt aan alzheimer. Lobo Antunes is behalve schrijver ook psychiater en dat hij zich kan inleven in de menselijke psyche blijkt uit de manier waarop hij woorden geeft aan de wereld van Celeste, die niet veel meer spreekt, maar wier gedachtestroom onstuitbaar voortgaat:
“… ik schaam me om het te zeggen maar ’s nachts krijg ik een luier om en wordt de matras beschermd door een zeiltje waarop ik uitglijd, ik had graag kip voor het avondeten gevraagd aan de dame op leeftijd, maar ik kon niet op het woord komen, dat wil zeggen, ik dacht kip maar kon het niet zeggen, de afstand tussen mijn hoofd en mijn stem is zo groot, ik zou onderweg alles kwijtraken, de neef van mijn man tegen de dame op leeftijd ‘Gelukkig hoeft mijn oom dit allemaal niet meer mee te maken’ en ik zonder de woorden te vinden verontwaardigd ‘Hoezo niet meer meemaken het gaat prima met mij’…
Namen hebben ze niet, ‘de neef van mijn man’ en ‘de dame op leeftijd’. Samen met de huisarts hebben ze hun rol in de verzorging van Celeste, die krampachtig probeert haar herinneringen aan haar jeugd in de Algarve, aan haar ouders, haar overleden echtgenoten en aan gebeurtenissen tijdens haar jaren bij het toneel vast te houden. Al die verhaallijnen lopen min of meer door elkaar heen. Omdat het boek uitsluitend vanuit het perspectief van Celeste wordt verteld, wordt een aantal zaken geleidelijk aan duidelijker. Ten eerste blijkt dat ‘de neef van mijn man’ onder de verantwoordelijkheid van de zorg voor zijn dementerende tante probeert uit te komen door met de arts regelmatig te spreken over een mogelijke opnamen in een tehuis en door tegen ‘de dame op leeftijd’ te zeggen dat zij moet gaan uitkijken naar een andere baan. Ten tweede blijkt de gezondheid van Celeste langzaam te verslechteren; ze gaat steeds minder spreken en de herinneringen die ze nog heeft combineert ze in haar gedachten tot gebeurtenissen waarvan je als lezer op een gegeven moment alleen nog maar kunt concluderen dat die niet plaatsgevonden kunnen hebben. De onvermijdelijkheid van het lot van Celeste is eigenlijk vanaf de proloog van het verhaal al duidelijk.
António Lobo Antunes neemt er niettemin enerzijds de tijd voor om het verhaal neer te zetten; de roman is tamelijk omvangrijk. Het is anderzijds niet eenvoudig voor de lezer om de stroom van woorden en zinnen te volgen, omdat er vrijwel geen interpunctie in voorkomt en omdat de verhaallijn behoorlijk incoherent is. Dat maakt het lezen van Voor wie in het donker op mij wacht soms tot een wat vermoeiende exercitie, een constatering waarvoor je je als lezer direct ook schaamt, omdat je je tegelijkertijd realiseert dat Lobo Antunes wel eens heel dicht bij de waarheid zou kunnen zitten wanneer hij woorden probeert te geven aan de gedachtewereld van iemand die lijdt aan dementie. Die verdienste valt dus desalniettemin zeer zeker te prijzen en dat geldt ook voor die van vertaler Harrie Lemmens.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Helena van D
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
