'Er zijn momenten waarop de tijd wel stil staat'

Een boek waarin zoveel schrijvende hoofdpersonen voorkomen als in Weduwe voor een jaar lees je niet vaak. Allereerst is daar vader Ted Cole, mislukt als romanschrijver, maar zeer populair als kinderboekenschrijver. Zijn huwelijk met Marion is vanwege zijn overspel altijd al wankel geweest. Een aantal jaar nadat hun twee zoons bij een gruwelijk ongeluk omgekomen zijn, kiest Marion er daarom voor om Ted te verlaten en hun vierjarige dochter Ruth bij hem achter te laten. Eddie, de zestienjarige assistent van Ted, heeft vlak voordat Marion vertrok een zeer onstuimige seksuele relatie met haar gehad; hij zal nooit over het vertrek van Marion heenkomen. Zowel Marion als Ruth als Eddie krijgen, uiteraard niet geheel toevallig, een carrière als schrijver, alhoewel Ruth van hen vieren verreweg de succesvolste schrijver wordt.

In de boeken van John Irving is namelijk niets toevallig, alhoewel de gebeurtenissen zich aanvankelijk wel als toevalligheden voordoen. Details blijken verderop in het boek een rode draad te zijn geweest en losse eindjes worden door vakman Irving allemaal keurig afgewerkt. Een mooi voorbeeld is het litteken dat de vierjarige Ruth in deel één van het boek oploopt, wanneer ze zich snijdt aan gebroken glas, afkomstig uit een fotolijstje met een foto van haar overleden broers, die ze nooit gekend heeft. Omdat haar moeder vertrokken is, wordt Ruth getroost door Eddie.

" 'Toen de dokter de hechtingen eruit haalde, zat er een dun wit lijntje in de vinger, een kaarsrecht littekentje,’ zei Eddie. ‘En als je later in je leven nog eens dapper moet zijn, hoef je alleen maar naar je litteken te kijken.’ Ruth keek er strak naar. ‘Zit dat er nu altijd?’ vroeg ze. ‘Altijd,’ zei hij. ‘Je hand wordt groter, en je vinger wordt groter, maar dat litteken blijft zoals het is.”

In het tweede deel van het boek is de nog steeds ongetrouwde Ruth inmiddels zesendertig jaar oud. Haar moeder heeft ze nooit teruggezien. Ze is een succesvolle auteur geworden die de hele wereld over reist om haar boeken te promoten, maar van het argeloze vierjarige meisje lijkt niets meer over. Ruth is niet bepaald het prototype van een vriendelijke vrouw en vertoont nogal wat onaangepast gedrag. ’Toevallig’ komt ze Eddie weer tegen; hij schrijft boeken waarin hij vooral de liefde van een man voor een oudere vrouw beschrijft, maar hij brengt ook een ander en wel heel bijzonder boek onder de aandacht van Ruth.

In het derde deel van Weduwe voor een jaar is Ruth vijf jaar ouder geworden, heeft ze een kind en is ze weduwe. En ze is voor het eerst van haar leven verliefd. Het klinkt verbazingwekkend, dat de gebeurtenissen zich in deze volgorde afspelen, maar Irving neemt er de tijd voor om het geloofwaardig uit te leggen. Alhoewel het boek zich grotendeels afspeelt in New Hampshire is het ook vermeldenswaardig dat een bezoek van Ruth aan Amsterdam haar leven drastisch zal veranderen. Het litteken uit deel één blijkt in deze fase van het boek ook weer van groot belang. De spanning in dit boek is prachtig opgebouwd en het boek bereikt op de laatste bladzijde zijn apotheose.

“Er zijn momenten waarop de tijd wel stilstaat. Je moet alleen de opmerkingsgave te hebben om ze te zien.”

Weduwe voor een jaar gaat over de noodzaak en de helende kracht van schrijven; de lezer is op zo'n intieme manier getuige van de levens van de hoofdpersonen, dat je de indruk krijgt hen persoonlijk te kennen. Lang nadat je het boek hebt dichtgeslagen zindert de impact van met name hun liefde en verdriet nog na. Het is een verdienste van Irving, dat hij met humor en satire het boek perfect in balans heeft gekregen.

John Irving (1942) heeft een omvangrijk oeuvre op zijn naam staan. Weduwe voor een jaar verscheen voor het eerst in 1998, maar verscheen in 2017 opnieuw in een feestelijke editie ter gelegenheid van de 75e verjaardag van de auteur.