Veel meer dan alleen een 'bakvissen' roman

’n Zomerzotheid van Cissy van Marxveldt gaat over de vriendinnen Dot, Pit, Ella, Lenie en Mia. De vijf studentes gaan naar een vakantiehuisje op de Veluwe en zetten de bloemetjes buiten onder het toeziend oog van de moeder van Lenie. Op een terras beweert de snobistische Ella dat ze altijd een heer zal herkennen als ze er een ziet. Jonkheer Robbert Padt, die dat hoort, besluit haar een lesje te leren. Hij viert vakantie met zijn studievrienden Gerrit Jan, Paul, Jef en Reep en besluit zich voor te doen als chauffeur terwijl Gerrit Jan voor jonkheer speelt. Wat volgt is een zomer die bol staat van de grappige situaties, romantische ontwikkelingen en vriendschap.

Het lijkt een gezellige roman voor tieners, in die tijd 'bakvissen' genoemd, maar Cissy van Marxveldt verwerkt heel subtiel allerlei literaire klassieke elementen in het verhaal. Hierdoor wordt duidelijk dat ze als schrijfster veel meer in haar mars had dan je op het eerste gezicht zou zeggen. Maar het was in die tijd als vrouwelijke auteur 'not done' om daar mee te koop te lopen.

Ik heb eerder de biografie van Cissy Marxveldt van Monica Soeting gelezen en met dit boek nog in mijn achterhoofd las ik ’n Zomerzotheid op een andere manier dan ik vroeger heb gedaan en was alerter op alle verwijzingen. Een paar voorbeelden: de titel en het thema van het boek verwijzen bijvoorbeeld naar A Midsummer's Night Dream van William Shakespeare, want ook in dat verhaal is sprake van een persoonsverwisseling. En als de jongens loten wie 'Robbert' mag spelen, citeert een van de vrienden met de woorden: 'Je lijkt Portia wel.' en: 'Nee, ik heb niet de euvele moed' uit The Merchant of Venice van dezelfde Shakespeare, waarna hij door een van de andere vrienden aangesproken wordt met Shylock. Maar er zijn meer verwijzingen. Zo heeft Robbert het over Pauls Dulcinea, de denkbeeldige geliefde van Don Quichot uit de roman van Miguel de Cervantes. De snobistische Ella wordt door de jongens Lorelei genoemd, een verwijzing naar Die Lorelei van Heinrich Heine, waaruit Jef op het eind een couplet zingt. Ook Gerrit Jan citeert tijdens een romantische nacht een gedicht van Heine: 'Du Bist wie eine Blume' uit de bundel Buch der Lieder.

Van Marxveldt houdt zich verder niet aan de voor die tijd conventionele sociale grenzen. De twee hoofdpersonen Pit en Robbert zijn dan wel van adel, maar ook de niet adellijke Dot heeft een grote rol in het verhaal. Eveneens bijzonder is dat de eenvoudige boerenzoon Gerrit Jan zich op het eind verloofd met een adellijk, gefortuneerd meisje en dat niet hij maar zij het initiatief neemt. In de romantische literatuur van die tijd was het gebruikelijk dat de adellijke, rijke man met het meisje van eenvoudige komaf trouwde. In 'n Zomerzotheid gebeurde dit dus precies andersom. En hetzelfde kan gezegd worden voor de relatie tussen Pit en Robbert. Ook hier is het een vrouw die een 'perfecte' man probeert te creëren in plaats van een man die een 'perfecte' vrouw wil scheppen. Een vergelijking met Pygmalion is dan ook al snel gelegd. Al deze verwijzingen zijn een logisch onderdeel van het verhaal en doen nergens gemaakt aan om het interessanter te maken. Vooral het zich niet houden aan de conventies is een bijna verborgen aanzet tot emancipatie van de 'bakvissen' die de boeken van Cissy van Marxveldt verslonden.

Ondanks dat het natuurlijk helemaal niet meer van deze tijd en enorm oubollig is, vond ik het weer heerlijk om te lezen. Het bijna kluchtige karakter van het boek kan ik wel waarderen. Natuurlijk is Ella met haar snobistische gedrag onuitstaanbaar en ook de manier waarop ze over mensen die van eenvoudige komaf praat is tenenkrommend. Pit en haar vriendin Dot zijn heerlijk als haar tegenhangers die alles met wat Ella verkondigt de draak steken. Het geeft de tijdgeest van de jaren twintig uit de vorige eeuw weer, maar ondanks dat was Van Marxveldt behoorlijk vooruitstrevend door heel subtiel de sociaal geldende normen aan haar laars te lappen.

Het is natuurlijk niet meer te vergelijken met een boek dat zich in de huidige moderne tijd afspeelt en de tieners van nu zal je er waarschijnlijk absoluut geen plezier mee doen. Maar vrouwen van mijn leeftijd of ouder zullen er zeker met nostalgische gevoelens aan terugdenken en ook als tijdsdocument is het zeker een aanrader. Door de gespreksonderwerpen van de vrienden en vriendinnen kom je te weten wat er in die tijd leefde, de populaire Amerikaanse en Engelse liedjes en de sporthelden van toen. Gewoon je even lekker onderdompelen in de roaring twenties en genieten.