Fictie & realiteit komen perfect samen in een boek over WOII

De Amerikaanse schrijver Alan Gratz schreef al eerder een waargebeurd verhaal over kinderen in de Tweede Wereldoorlog: De jongen die tien concentratiekampen overleefde. Met het boek Projekt 1065 brengt hij een fictief verhaal, dat overigens gebaseerd is op feiten, over de dertienjarige Michael die in Berlijn opgroeit in de Tweede Wereldoorlog. Met dit boek wil Gratz aan zijn lezers laten zien hoe leeftijdsgenoten gedurende deze periode opgroeiden én hij wil laten zien wat de onbekende rol van 'neutraal' Ierland tijdens deze wereldoorlog is geweest.  

Michael O'Shaunessy is een Ierse jongen die samen met zijn ouders in Berlijn woont. Zijn vader werkt daar als ambassadeur van Ierland, wat als prima dekmantel werkt voor de baan van zijn vrouw. Zij is namelijk een spionne en sluist informatie over het Nazi-Duitsland door naar de geallieerden. Michael krijgt daarin ook een rol. Hij moet zien te infiltreren in de Hitlerjugend. Die taak wordt extra interessant wanneer hij per toeval inzage krijgt in de geheime schetsen van Projekt 1065: het vliegtuig dat de Nazi's ontwerpen om de geallieerden te bombarderen. Michael moet steeds verder de kern van de Hitlerjugend in om tot de informatie te komen. Hoe lang kan hij zijn geheime missie voor zich houden?  

Gratz weet op een ontzettend goede manier de lezer een beeld te geven van het leven van jongeren tijdens Wereldoorlog. Als lezer krijg je een inkijkje in de Hitlerjugend. Het boek gaat verder dan de geschiedenisles. Je hebt echt het gevoel dat je mee mag kijken over de schouder van Michael. Gratz heeft veel onderzoek gedaan naar de activiteiten en propagandalessen die in de tijd van Nazi-Duitsland werden gegeven. Alan Gratz gebruikt de teksten die destijds op scholen werden gebruikt en de speeches die, onder andere, Hitler zelf heeft gegeven zijn onveranderd in het boek terecht gekomen. Dankzij deze perfect uitgewerkte details krijgt de lezer het idee een waargebeurd verhaal te lezen.   

Niets is echter minder waar. Geïnspireerd op de Ierse spionagenetwerken, die echt hebben bestaan, heeft Gratz de familie O'Shaunessy verzonnen. Deze familie maakt fictieve avonturen mee, die rond bestaande gebeurtenissen plaatsvinden. Projekt 1065 is bijvoorbeeld een bestaande codenaam, net zoals project Paperclip en de Kristalnacht. Alan Gratz heeft wat dat betreft een heel mooi evenwicht gecreëerd tussen fictie en realiteit.  Dat het verhaal fictief is, is op sommige momenten heel goed te merken. Michael geeft zelf al in het boek aan dat hij een 'Glückspilz' is, het Duitse woord voor gelukspaddenstoel. Alles lijkt hem mee te zitten, hij wordt nooit gepakt en weet steeds van de problemen te ontkomen. De gebeurtenissen zijn wat dat betreft net wat té toevallig. Het verhaal was misschien beter geweest als het Michael niet zo mee had gezeten.  

Gratz maakt gebruik van Duitse woorden en uitdrukkingen. Hiermee weet hij het verhaal karakter te geven en wordt de setting wat 'Duitser'. Het kan niet missen, de lezer waant zich in Berlijn. Aangezien Michael een Ierse jongen is, en dus Engels spreekt, zal dit effect echter in de Engelse versie veel sterker zijn. Dit maakt de Nederlandse variant er echter niet minder om.  

Tijdens de Tweede Wereldoorlog moeten jonge jongens snel opgroeien. Op jonge leeftijd moeten ze al vechten voor hun plek in de maatschappij, anderen doden om te overleven en worden ze naar het front gestuurd. Michael krijg in deze maatschappij geen tijd om echt kind te zijn. Gratz weet dat prima te vatten door Michael soms wat kinderlijke trekjes te geven die niet helemaal tot uiting komen. Zo vindt hij het soms moeilijk om zijn geheimen niet te verraden. Michael wordt daardoor een geloofwaardig personage in een heel mooi verhaal over de jeugd in de Tweede Wereldoorlog.