Mondhoeken in de vorm van tranen
"mondhoeken
in de vorm van tranen
en wat doe je als je jou gezien hebt
als de kop koffie, de kleren aan de waslijn,
de dienstregeling van de spoorwegen
en de omwentelingen van de aardbol
je aan een ding herinneren
dat jij hier niet bent
wat doe je
als alles wat je aanraakt
verandert in een gemis naar jou
en waar ga je heen
hoe kun je vluchten
als er geen uitweg is uit deze wereld?"
De vraag naar de zin van het leven stelde Jon Kalman Stefansson (1963) ook al in zijn eerder verschenen trilogie die begon met Hemel en hel (2010), waarin de natuur een allesoverheersende rol speelt en de mens - afhankelijk van de visserij - nietig is ten opzichte van de vaak barre weersomstandigheden. In zijn jongste roman leven sommige mensen van het toerisme en krijgt de verteller het aanbod om gratis in een vuurtorenhuisje te werken als toeristische attractie. Het voelt alsof hij zijn ziel aan de duivel verkoopt, maar levert ook een mooi beeld op: zoals de vuurtoren de duisternis doorklieft en door de donkere nacht gaat om hen te zoeken die de weg zijn kwijtgeraakt, schrijft hij boeken om de psychische duisternis te doorklieven en het tragische lot van mensen te verlichten. Hij pleit voor begrijpen in plaats van veroordelen in deze poëtisch-filosofische roman die de lezer het ene moment schokt of verwart en dan weer mild stemt. Na afloop en herlezing vallen steeds meer delen van de puzzel op hun plek die je eerst niet kon plaatsen of waar je overheen had gelezen, omdat je nog niet wist wat de betekenis was.
Sigvaldi, ooit als visser begonnen, maar later schilder geworden, valt van een trap en overziet zijn leven. Flarden van herinneringen wisselen elkaar af: zijn hartstochtelijke relatie met de knappe Helga, de geboorte van hun dochter Asta, de verloedering van Helga en teloorgang van hun relatie, zijn tweede huwelijk met de Noorse Sigrid alsmede de relatie met zijn broer, die dichter is en een biografie over hun vader wil schrijven. Deze fragmenten worden weer onderbroken door brieven van Asta aan een verloren geliefde en delen waarin een ik-verteller aan het woord is: de schrijver die zich heeft teruggetrokken om dit verhaal te schrijven en zich af en toe tot de lezer wendt:
“Het is natuurlijk onmogelijk niet meer, als het al ooit mogelijk was, lineair over het leven van een individu te verhalen, van de wieg tot het graf, zoals het heeft plaatsgevonden Zoiets leeft niet. Zodra de eerste herinnering zich in het bewustzijn heeft geworteld, houden we op lineair waar te nemen en te denken en daarna leven we net zo goed in wat is geweest als in wat er nu gebeurt.”
Het verhaalverloop in deze roman is dus fragmentarisch en daardoor verwarrend. Daarbij komt dat er lange tijd informatie wordt achtergehouden, zoals aan wie Asta haar brieven richt en wat er precies met haar gebeurd is, wat de vaagheid versterkt. Dat je toch geboeid doorleest, ligt niet alleen aan de korte hoofdstukken, maar ook aan de combinatie van schoonheid en verval, passie en depressie, licht en duisternis in de levens van deze mensen. Stefánsson trekt je niet alleen met zijn beeldende stijl, maar ook met zijn grondhouding van verwondering en mildheid in de wereld van het boek. Hij laat zien hoe moeilijk zijn personages het vinden om goed te leven, hoe ze twijfelen en fouten maken met soms noodlottige gevolgen, spijt krijgen, hopen of wanhopen.
"Hoe kennen we het licht zonder de duisternis te hebben gezien?"
Eigenlijk is de titel van de roman wat vreemd, omdat niet alleen Asta, maar meerdere personages worden belicht. Zelf noemt Stefánsson het in een interview een caleidoscoop of symfonie. Nu eens licht de ene persoon even op, dan weer de andere zonder dat je een compleet beeld krijgt van die ene individu. Hij zegt ook dat elk mens een zessnarig instrument is en vele klanken tot zijn beschikking heeft: verlangen, verdriet, enthousiasme enzovoort. De stemming is vaak melancholisch of zelfs deprimerend, maar ook licht en verzoenend. Zo heeft Stefánsson weer een stemmingsvolle roman gecomponeerd, die de liefhebbers van zijn werk zal bekoren.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Inge Deutekom
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
