Luchtige zelfspot ondanks tragiek

De Amerikaanse schrijver David Sedaris is bekend om zijn geestige korte stukken. Met zijn nieuwste bundel, Calypso, slaagt hij erin een diepere, meer persoonlijke laag aan te boren zonder de humor overboord te gooien. Het genre wat hij beoefent is moeilijk te benoemen. Zijn het verhalende essays, zijn het autobiografische of journalistieke verhalen? Waar houdt het autobiografische op en begint de overdrijving?

Sedaris zelf is een fenomeen. Twee maal per jaar leest hij anderhalve maand lang in uitverkochte zalen avond aan avond voor uit zijn verhalenbundels, met zijn hoge nasale stem. Daarna beantwoordt hij vragen uit het publiek, en tot slot is er een uitgebreide signeersessie waarbij hij urenlang zijn fans het hemd van het lijf vraagt over wat hem maar bezighoudt. Dit biedt dan weer stof voor nieuwe verhalen, zoals de keer dat hij na afloop van de signeersessie een goedaardige tumor uit zijn bovenlichaam laat verwijderen door een arts uit het publiek, midden in de nacht in haar polikliniek. Wat er met de tumor gebeurt? Daarvoor moet je het verhaal lezen.

Een leuk stuk gaat over gewild-modieus alledaags taalgebruik. Ook het stuk over schelden in het verkeer is de moeite waard. Het is hilarisch om te lezen hoe Sedaris verslag doet van zijn vruchteloze pogingen om te begrijpen wat in verschillende landen wel en niet gezegd wordt, in welke combinaties en waarom. Het gebruik van ziektes bij scheldpartijen blijkt typisch Nederlands te zijn.

In zijn verhalen voert hij veelvuldig zijn familieleden ten tonele, met name zijn hoogbejaarde Grieks-Amerikaanse vader die hem nooit serieus neemt. Terloops vermeldt hij dat zijn moeder meer dan dertig jaar geleden aan kanker is overleden. Sedaris is er een meester in om zijn eigen neurotische en eigenwijze trekjes uit te vergroten, evenals het vrolijke familiegekibbel met zijn drie zussen en broer. Zijn partner Hugh is daarmee vergeleken ontzettend verstandig en mild, en vormt een mooi contrast. Sedaris is begin zestig. Het ouder worden en het naderende verval van het eigen lichaam komt in verschillende stukken aan de orde.

Het echte hoofdthema in deze bundel is de tragiek in de familie. Kort voordat ze bij elkaar zouden komen in de badplaats waar moeder toen ze nog leefde ieder jaar een vakantieweek regelde, heeft zus Tiffany zich van het leven beroofd. Tiffany had zich al heel lang uit de familie teruggetrokken en leidde een steeds vreemder leven; op subtiele wijze vertelt Sedaris hoe haar zelfmoord de gezinsleden raakt, waarbij hij zichzelf niet ontziet. Niet geheel toevallig besluit hij om dan maar meteen een strandhuis te kopen in diezelfde badplaats, zodat de familie elkaar daar regelmatig kan blijven ontmoeten. Dit huis noemt hij ‘The Sea Section’, de zee-afdeling, wat in het Amerikaans klinkt als de keizersnede.

Een magnifiek verhaal is ‘Why Aren’t You Laughing?’ Het begint kabbelend, van het een komt het ander, en dan plotseling vertelt Sedaris ons dat zijn moeder alcoholiste is geworden nadat de kinderen het huis uit gegaan zijn. Ze was een extraverte dame, ontzettend geestig, een verhalenvertelster, de ziel van het vrolijke gezin, maar geleidelijk werd merkbaar dat zij ’s avonds te veel dronk en volledig de controle kwijtraakte. Geestig was ze al lang niet meer.

“I am forever thinking of all our missed opportunities – six kids and a husband, and not one of us spoke up”……. “Sobriety would not have stopped the cancer that was quietly growing inside her, but it would have allowed her to keep her head up – to recall what it felt like to live without shame – if only for a few years”.

Weer gaat het verhaal verder met gebabbel, en dan, tegen het eind, een mokerslag: de momenten waarop hij haar het meeste mist.

Het boek is mooi uitgevoerd met op het omslag de afbeelding en het reliëf van spaanplaat. Dit naar aanleiding van een verhaal over een bevriende kunstenares die simpelweg panelen verkoopt met gezichtjes, gemaakt van de knoesten in het spaanplaat, en dat kunst noemt. Het gezicht op het omslag heeft een recht streepje als mond. Je kunt er van alles in zien, net als in deze meesterlijke bundel.