Een boek óver autisme geschreven door iemand mét autisme

'Het lijkt erop dat mensen een one-size-fits all definitie van autisme hanteren, zonder te kijken naar de persoon die ze voor zich hebben. Dit is precies waarom we meer zichtbaarheid nodig hebben, meer rolmodellen die niét voldoen aan het Rainman-plaatje.'

Bianca Toeps (1984) is zo’n rolmodel. Zij heeft autisme, en schreef daar een boek over. Met Maar je ziet er helemaal niet autistisch uit hoopt Toeps bij te dragen aan de emancipatie van autisten. Want, zo stelt ze, het zijn vaak genoeg ouders die in media verschijnen of wetenschappers zonder autisme die hen bestuderen alsof ze een exotische diersoort zijn.

Wat Maar je ziet er helemaal niet autistisch uit zo intrigerend maakt, is dat Toeps de standaard theorieën die gehanteerd worden in de psychologie, onderuit haalt met haar éigen ervaringen als autist. Toeps herkent zich juist veelal meer in de omstreden theorieën dan de sociaal geaccepteerde wetenschap. Ze legt zichzelf in haar boek langs de meetlat van zowel de standaard criteria die hulpverlenende instanties hanteren voor een diagnose, als langs die van een inclusievere verklaring, ontwikkelt door neurowetenschappers die zélf een kind met autisme hebben. Op luchtige, en bij vlagen grappige, wijze weerlegt of onderstreept Toeps de zogenaamd typische kenmerken van autisme met voorbeelden uit haar eigen leven. Ook treft de lezer interviews met andere autistische mensen, die ogenschijnlijk niet voldoen aan het generaliserende beeld van autisme. 

Dat mensen vaak tegen haar zeggen dat ze er niet autistisch uitziet, is bovendien helemaal geen compliment. Want, zo vraagt ze zich dan vaak af, als je het wél aan haar zou zien, zou ze dan opeens minder waard zijn als mens? Het zijn rake gedachten die binnenkomen bij de lezer. De maatschappelijke dwang om iedereen in een bepaald keurslijf te plaatsen, bewust of onbewust, doet veel meer met een individu dat men soms beseft. Toeps pareert geen wereld veranderend betoog, maar legt simpelweg de vinger op de zere plek en creëert hiermee bewustzijn. Het geeft de lezer een intrigerend kijkje in de keuken van wat autisme nou eigenlijk écht betekent.

In overzichtelijke hoofdstukken, wisselt theorie af met praktijk en wetenschap met gevoel. Toeps heeft een prettig leesbaar boek neergezet met een duidelijke boodschap. Een titel als Maar je ziet er helemaal niet autistisch uit eist de aandacht op, en de inhoud doet de lezer maar al te goed beseffen dat de maatschappij veel te vaak generaliseert. Mensen – neurotypisch of autistisch – zijn geen one-size-fits all. Zoals Toeps haar boek afsluit: je bent oké zoals je bent.