Voelbaar zijn de gevolgen van zwijgen over oorlogsjaren
In Bettina Drions woning aan de Zaan woonde tijdens de oorlog een zogenaamde ‘onderduikmoeder’. Zij zorgde voor het kind dat door een jonge Joodse moeder bij haar was achtergelaten. De moeder zelf vluchtte van Nederland naar Zwitserland, alwaar haar man op haar wachtte. Hans van den Pol, kleinzoon van een militair die op de Grebbeberg tegen de Duitsers vocht, werkte mee aan een documentaire over hetzelfde onderwerp. In hun contact ontdekten ze al snel dat ze dezelfde interesses hadden in de oorlog en literatuur, wat ze heeft doen besluiten gezamenlijk de roman De engel en de adelaar te schrijven, met als uitgangspunt het gebeuren in Bettina’s woning. Met dit gegeven als achtergrond hebben ze, met een goed gekozen stijl, een intrigerend liefdesverhaal geschreven waarin op een treffende wijze het zwijgen over de oorlogsjaren als rode draad is verweven.
Lea is die Joodse vrouw, die met pijn in haar hart, haar vier weken oude baby Judy in de handen achterlaat van mevrouw De Jong. Haar man David is inmiddels naar Zwitserland gevlucht en zij gaat hem achterna. Ze reist met de trein naar Brussel waar ze volgens afspraak moet wachten op de ‘passeur’ die haar verder op weg zal helpen richting Zwitserland. Plotseling beseft Lea dat ze haar kind nooit had moet achterlaten. “Ik zou over een paar dagen in het veilige Zwitserland zitten, bij je vader, en ik liet jou achter in een door monsters bezet land.” Het besef komt echter te laat, want de laatste trein naar Nederland is al vertrokken. Twee Duitse officieren maken het haar lastig en pakken haar op. Ze brengen haar naar Kazerne Dossin, een doorgangskamp in Mechelen waar ze besluit een valse naam op te geven. “Ik liet Lea achter alsof ik haar zo kon behoeden voor de pijn en de helletocht die ik moest afleggen.” Om zichzelf te behoeden op transport te worden gezet bedenkt ze een plan. Een plan dat sporen zal trekken in het leven van al haar dierbaren.
Lea heeft haar verhaal echter nooit verteld aan haar naasten. “Daarom doe ik niet: het verleden oproepen, graven bezoeken, treuren. Zolang ik er geen aandacht aan besteed bestaat het niet.” Dit zwijgen is een belangrijk thema dat ook in andere oorlogsromans steeds vaker naar voren komt, zoals in de laatste romans van Hylke Speerstra (Op klompen door de Dessa) en Yaël Vinckx (De oorlog van mijn moeder). Ook in deze romans worstelen de naasten met de stilte. In De engel en de adelaar wordt het zwijgen door de gekozen opbouw ontzettend goed gevoeld door de lezer; niet alleen zwijgt Lea letterlijk, na een ruzie, maar haar gedachten worden door de schrijvers ook nog cursief gedrukt. Daardoor wordt haar terugtrekking in haar eigen wereld geaccentueerd. En terwijl Lea’s kant van het verhaal vanuit haar gedachten op de lezer wordt overgebracht, worden dezelfde gebeurtenissen ook nog vanuit andere perspectieven beschreven. Dat werkt prima, waardoor het boek blijft boeien. Dit wordt nog versterkt doordat de schrijvers af en toe een cliffhangertje plaatsen en net genoeg wendingen aan het verhaal geven zodat het verhaal tot aan het eind verrassend blijft.
Hoewel de uitdieping van de personages niet uitgebreid is, is de schrijfstijl in orde; mooie, rustige zinnen met af en toe prachtige symboliek: “De gekromde bovenkant (van de paraplu) rijst als een vraagteken op uit de grond.” Deze som van schrijfstijl, verrassende wendingen en een goed zichtbaar uitgewerkt thema, maakt het een heerlijk te lezen roman.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Jan M. Jorna
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
