Rijk verhaal over het leiden van parallelle levens

Khaled Khalifa (1964) is een Syrische auteur, die naast het schrijven van literatuur ook naam heeft gemaakt met het schrijven van scenario’s voor televisiedrama’s en documentaires. Zijn geboortestad Aleppo is het toneel van zijn laatste roman Er zijn geen messen in de keukens van deze stad. Deze roman heeft hem in 2013 de Naguib Mahfouz Medal for Literature opgeleverd, de prijs voor de beste hedendaagse Arabische roman. Zo’n bekroning schept verwachtingen en die worden zeker waar gemaakt!

De naamloze ik-persoon vertelt het verhaal over zijn familie tijdens het gruwelijke en angstige regime van ‘de partij’. Het regime dat ervoor zorgde “dat negentig procent van de Syriërs een leven leidde naast dat van de partij en het systeem dat verantwoordelijk was voor al die terreur, en dat die levens elkaar nooit raakten.”

Maar niet iedereen is gelijk en ieder familielid ondergaat dat parallelle leven op zijn eigen manier. De trotse moeder, verlaten door haar man, dompelt zich onder in nostalgie en lijkt te wachten op haar dood. Zijn broer Rasjied verdwaalt in de keuzes die hij moet of denkt te moeten maken. Ook zijn zuster Sausan is zoekende en proeft af en toe van het leven van de partij. Maar ook daar kan ze zichzelf niet vinden. De verteller berust enkel in zijn lot. Door deze tegengestelde persoonlijkheden is het lastig om als familie bij elkaar te blijven. Hun huis blijft wel het middelpunt, waaruit ze soms vertrekken maar waar ze toch ook weer naar terugkeren. De familie doet haar best en de steun en liefde van oom Nizaar, de broer van hun moeder, is hard nodig.

“De verhalen die ze ons had verteld liepen in elkaar over.” En dat is ook precies de manier hoe de auteur het verhaal vertelt. De verteller, in de vorm van de ik-persoon, is ook als een soort verhalenverteller aanwezig; het voelt alsof je naast hem zit en hij je een fotoboek laat zien. Hij wijst een foto aan, vertelt het verhaal over zijn familielid en bladert af en toe terug en vooruit om gebeurtenissen uit het verleden en heden samen te voegen. Zo worden het niet chronologische verhalen over de verschillende familieleden, maar lopen ze qua tijd in elkaar over. Dit is bijzonder mooi gedaan door Khalifa.

Het personage van de verteller blijft vrijwel onbelicht maar daarentegen wordt van zijn familieleden een rijk en vol beeld geschapen, waarbij de beleefde emoties tastbaar zijn. Dit alles wordt geschreven in prachtige, bijna poëtische zinnen: “Ze hield ervan om de schaduwen van de nacht over haar lichaam te laten strijken”, of “Ze wilde het geluid van de zonopkomst horen.” Daar word je als lezer blij van!

De beschreven gebeurtenissen in Er zijn geen messen in de keukens van deze stad zijn soms somber en hard. Maar de combinatie van taalgebruik, opbouw en personagebeschrijvingen maakt de roman toch een heerlijke leeservaring, waarbij je na het omslaan van de laatste bladzijde direct besluit het boek binnen afzienbare tijd nogmaals te lezen.