Makkelijk leven past op één A4’tje of toch niet?

Onder alle omstandigheden jezelf blijven, in de spiegel kijken en tegen jezelf zeggen dat je goed bezig bent, je niet druk maken, problemen voor je uitschuiven want die worden immers vanzelf opgelost, wijze levenslessen, denk aan je persoonlijke groei. Deze thema’s kom je tegen in de zogenaamde zelfhulpboeken, boeken waarin het vooral gaat om jezelf te ontdekken.

In Makkelijk leven van Herman Koch (1953), het Boekenweekgeschenk van 2017, is Tom Sanders de hoofdpersoon. Hij is een succesvol schrijver van zelfhulpboeken en van zijn boeken zijn er wereldwijd meer dan 40 miljoen verkocht.  Na de eerste vijftien bladzijden van Makkelijk leven heb je een enorme hekel aan die zelfingenomen, laffe man. Toms geheim:

"De werkelijke boodschap van mijn filosofie, als je het filosofie mag noemen, past op één A4’tje. (…) Het gaat erom dit alles uit te smeren over een boek van krap driehonderd pagina’s."

En de mensen moeten daar dan € 19,99 voor neertellen. Kassa.

Tom is het mannetje en het succes is hem naar het hoofd gestegen, al vindt hij dat zelf niet. Hij zegt normaal gebleven te zijn, dicht bij zichzelf, zit goed in zijn vel en wordt nog maar zelden tot nieuwe inzichten gebracht. Hij heeft een Jaguar gekocht, maar die past eigenlijk niet in het straatbeeld. Dan verkoop je die auto toch en koop je een nieuwe een Range Rover Sport? Tom vindt dat hij het helemaal voor elkaar heeft en met een forse bankrekening is het makkelijk leven. Tom past zijn ‘filosofie’ op zijn eigen leven toe. Achter in het boek staat dat A4’tje met ‘Makkelijk leven’-tips. Ze komen terug in dit boek van Koch. Maar is het leven wel echt zo makkelijk?

Als de vrouw van Tom, Julia, haar 59e verjaardag viert staat ineens Hanna, de vrouw van hun zoon Stefan, voor de deur. Tom en Julia hebben een hekel aan haar. Hanna blijkt door Stefan geslagen te zijn en niet voor de eerste keer. Tom vangt Hanna op. Hij kan zich niet voorstellen dat zijn oogappel Stefan Hanna zonder reden geslagen heeft. Niemand van de verjaardagsgasten ziet Hanna.

Tom neemt zich voor zijn zoon op zijn gedrag aan te spreken maar onderneemt wekenlang niets. “Hoe verder iets in het verleden ligt, hoe vager het wordt.” Steeds grijpt hij terug op wat hij in zijn bestseller ‘Makkelijk leven’ heeft beschreven: ruzie is de smeerolie om een goed huwelijk in stand te houden; nietsdoen is de kern van een gelukkig leven; we moeten geen lijstjes maken; alles kan tot morgen wachten.

Tom spreekt met Hanna af in een café en hij krijgt met haar te doen. Hij maakt een ‘project’ van haar. Hij vindt Hanna een ontevreden vrouw en vergelijkt haar huwelijk met Stefan met een espressoapparaat. Aanvankelijk ben je er enthousiast over, maar je wordt er al snel ontevreden over. Zijn gedrag ten opzichte van Hanna verandert. Dan neemt Hanna het initiatief over, met voor Tom onaangename gevolgen.

Het is verleidelijk om parallellen met Herman Koch en zijn werk te trekken. Hij is succesvol schrijver en achter in het Boekenweekgeschenk staat ‘auteur van de wereldberoemde roman Het diner, die aan meer dan 40 landen werd verkocht.’ Een leuke knipoog naar Tom Sanders. Koch had ook een Jaguar. Was het in Het diner ook niet zo dat er iets verborgen moest blijven? Maar dat is natuurlijk toeval.

Herman Koch schrijft beeldend. Steeds lijkt het of je naar korte sketches met een ondertoon van humor zit te ‘kijken’. Het tempo in het boek loopt gelijk met de ontwikkelingen: in het begin langzaam en naar het einde toe, als de spanning toeneemt, sneller. Koch heeft zijn taalgebruik aangepast aan het nietszeggende taalgebruik van Tom, kabbelend van de ene vage waarheid naar de andere dooddoener. En overal in het boek kom je ‘bespiegelende waarheden’, ‘zelfhulpoplossingen’ tegen. De zelfhulpspecialist Tom Sanders kan zichzelf uiteindelijk niet redden.